johnalepou
Human RetroDatabase
- Joined
- 28 Αύγ 2006
- Μηνύματα
- 3.362
- Αντιδράσεις
- 529
ΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ
του Ερρίκου Ιψεν
ΘΕΑΤΡΟ ΑΘΗΝΑΙΟΝ
Πρώτη Παράσταση: 27 Οκτωβρίου 1984
Έργο του 1890, η Έντα Γκάμπλερ έχει ως κεντρικό πρόσωπο την ιδιότυπη και επικίνδυνα γοητευτική ομώνυμη ηρωίδα.
Μεγαλωμένη χωρίς μητέρα και αδέλφια στο σπίτι του στρατηγού πατέρα της, με αγαπημένες της ασχολίες τη σκοποβολή και την ιππασία στην ύπαιθρο, προσηλωμένη στο ιδεώδες του «ωραίου», υπερήφανη και απαιτητική, η κόρη του στρατηγού Γκάμπλερ έμαθε να περιφρονεί τους πάντες γύρω της γιατί κανένας στο περιβάλλον της δεν έχει το ανάλογο μ΄ αυτήν μέγεθος. Ούτε ο Γέργκεν Τέσμαν, ο απλοϊκός σύζυγος που η Έντα παντρεύτηκε μόνο και μόνο επειδή έφτασε σε ηλικία γάμου, ούτε η καλοκάγαθη θεία του, Γιουλιάνε.
Μαγνητισμένοι όλοι από την αναμφισβήτητη γοητεία της, περιφέρονται γύρω της με αγάπη, θαυμασμό και αφοσίωση χωρίς όμως να καταφέρουν να της προκαλέσουν κάτι παρά πάνω από πλήξη, περιφρόνηση και αδιαφορία.
Η Έντα ασφυκτιά κάτω από την πίεση του αταίριαστου γάμου μ΄ έναν σύζυγο που η λατρεία που της έχει δεν τον εμποδίζει να την παραμελεί ακόμα και στο ταξίδι του γάμου τους, ασχολούμενος ατέλειωτες ώρες με τις επιστημονικές μελέτες του.
Ο μοναδικός άντρας που είναι άξιος να αναμετρηθεί μαζί της, το αρσενικό αντίρροπο της, είναι ο Έιλερτ Λέβμποργκ, ένας ευφυής επιστήμονας που ανάλωσε τη ζωή του στις διασκεδάσεις και τις κραιπάλες. Παλιός γνώριμος της Έντα, την επισκεπτόταν συχνά όταν ήταν ακόμη ανύπαντρη και της διηγιόταν τις περιπέτειες του.
Μαζί του η Έντα ζούσε την περιπέτεια και τον ίλιγγο του αγνώστου χωρίς όμως να τολμάει να ξεπεράσει τα όρια αυτής της διφορούμενης φιλίας.
Ανίκανη να δοθεί σε μια ισότιμη ερωτική σχέση, η Έντα έδιωξε τότε τον Λέβμπορκγ και αργότερα έκανε τον συμβατικό γάμο με τον Τέσμαν.
Μια απλοϊκή γυναίκα, η Τέα Έλβστετ, θα αγαπήσει στον Λέβμπορκγ και θα τον βοηθήσει με την αφοσίωση της να αξιοποιήσει τις γνώσεις του και να γράψει ένα σπουδαίο επιστημονικό σύγγραμμα, ικανό να του δώσει μια θέση στο πανεπιστήμιο, θέση που διεκδικεί και ο άντρας της Έντα.
Ο Λέβμπορκγ μετά από μια νύχτα κραιπάλης θα ξεχάσει το σύγγραμμα του στο μπουντουάρ μιας πόρνης. Ο αφελής Τέσμαν θα το περιμαζέψει και θα το παραδώσει στην Έντα που θα το κάψει στη φωτιά, εκφράζοντας μ΄ αυτόν τον τρόπο τη ζήλια της για την Τέα Έλβστετ που είχε τη δύναμη να επηρεάσει και να αλλάξει τη ζωή του Λέβμποργκ. Ο Λέβμποργκ, συντετριμμένος από την απώλεια του συγγράμματος του, θα οδηγηθεί στην αυτοκτονία με την προτροπή της Έντα η οποία μάλιστα του δίνει γι αυτό το σκοπό και ένα από τα όπλα της, απαιτώντας από τον παλιό της φίλο, έναν ωραίο θάνατο. Ο Λέβμποργκ πράγματι αυτοκτονεί αλλά ο θάνατος του δεν ικανοποιεί τις επιταγές του αισθητικού ιδεώδους της Έντα. Μετά τον θάνατο του, μόνη, φέρνοντας στα σπλάχνα της το παιδί του συζύγου που ποτέ δεν έπαψε να περιφρονεί, είναι υποχρεωμένη να ανέχεται τους εκβιασμούς του Μπρακ, ενός ανθρώπου που γνωρίζει την ευθύνη της για τον θάνατο του Λέβμποργκ και ζητάει εκβιαστικά από την Έντα την «εύνοια» της, προκειμένου να εξασφαλίσει τη σιωπή του.
Παράλληλα η Τέα Έλβστετ, έχει στην κατοχή της κάποιες σημειώσεις του Λέβμποργκ και με τη βοήθεια του Τέσμαν, προτίθεται να αποκαταστήσει το χαμένο σύγγραμμα του νεκρού αγαπημένου της.
Η νέα πραγματικότητα δεν είναι για την Έντα Γκάμπλερ. Η ηρωίδα θα προτιμήσει την αξιοπρέπεια της αυτοχειρίας, επιλέγοντας έναν θάνατο «ωραίο» μετά από ένα τρελό βαλς στο πιάνο. Έναν θάνατο, που θα αφήσει τους ήρωες του έργου να αναρωτιούνται για τις αιτίες και τους λόγους του.
ΗΘΟΠΟΙΟΙ:
Τζένη Καρέζη, Κώστας Καζάκος, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Κατερίνα Βασιλάκου, Γιώργος Μοσχίδης,Ντόρα Βολανάκη, Δήμητρα Ζέζα, Ζωή Βουδούρη.
Μετάφραση-Σκηνοθεσία: ΜΙΝΩΣ ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ
Σκηνικά-Κοστούμια: ΛΙΖΑ ΖΑΪΜΗ
Ο τύπος της Έντας Γκάμπλερ είναι από τους πιο αινιγματικούς του ιψενικού θεάτρου.[...]
Ο Ιούλιος Λεμαίτρ, στον οποίον οφείλεται η γνωριμία του γαλλικού κοινού με το έργο τούτο του Ίψεν, πιστεύει την Έντα υστερική, νευρωτική γυναίκα, μια σνομπ κατ΄ εξοχήν, που ντρέπεται να ομολογήση πως φέρνει στα σπλάχνα της ένα παιδί, παρωδία και γελοιογραφία των ανώτερων εκείνων γυναικείων τύπων που αντιπροσωπεύουν η Κυρία Άλβιγκ στους Βρυκόλακες, η Νόρα του Κουκλόσπιτου, η Ρεβέκκα στο Ρόσμερσχολμ. Αλλ΄ η Έντα Γκάμπλερ μπορεί να είναι όλα αυτά και μπορεί να είναι ακόμη κάτι άλλο, απείρως πιο ενδιαφέρον και πιο ουσιαστικό. Μπορεί να είναι η τραγωδία του ασυμβίβαστου, το δράμα της ατομικότητος με την εσωτερική ανταρσία κατά του κοινού μέτρου που επιβάλλεται, εν τούτοις, ως όρος ζωής. Τα παράλογα και τα εκκεντρικά στη διαγωγή της Έντας δεν είναι νοσηρές εκδηλώσεις μιας ψυχικής ανισορροπίας. Είναι, μάλλον, απελπισμένα κινήματα ενός βασανισμένου από ανικανοποίητους ίμερους ατομισμού. Από αυτή την υπερτροφία της ατομικότητος «πάσχει» ολόκληρο το ιψενικό θέατρο.[...]
Ο Ίψεν με την Έντα Γκάμπλερ έδωσε την αντίστροφη όψη της αγέρωχης μοναξιάς. Είναι μια μοναξιά που ξεδιψάει με δραστικά φίλτρα. Πείσμα και περιφρόνηση προς την καθημερινότητα κι ένας ασίγαστος πόθος για μια εξουσιαστική επιβολή στις άλλες ζωές. Όμως οι άλλες ζωές της ξεφεύγουν, γιατί νοιώθουν πως τα δάχτυλα που τις κρατούν έχουν την παγερότητα του θανάτου. Η Έντα Γκάμπλερ δίνει την εντύπωση ενός άνθους του κακού που φύεται μέσα στη στοργή και την αφοσίωση των άλλων. Αλλά οι άλλοι, οι γύρω της, είναι άνθρωποι απλοί, αγαθοί, συνηθισμένοι -δηλαδή αφόρητα κουραστικοί για ένα χαραχτήρα ανήσυχο. Γι αυτό η Έντα πλήττει. Πλήττει θανάσιμα. Δεν θέλει το κακό κανενός, αλλά θέλει να δοκιμάζει την αίσθηση της υπεροχής της, και - το δυσκολότερο - να της το αναγνωρίζουν. Είναι φυσικό αυτή η επίδειξη της υπεροχής να πληγώνει, όταν δεν αποστραγγίζει ολότελα τη συμπάθεια των άλλων. Αλλά και αυτή η δίψα της υπεροχής γίνεται άγονος εγωισμός όταν δεν έχει ιδεώδες. Ποιο είναι το ιδεώδες της Έντας Γκάμπλερ; Με το χέρι στην καρδιά θα μπορούσε κανείς ν΄ απαντήση: Κανένα! Η υπερτροφική εγωπάθεια της ιψενικής ηρωίδος γίνεται ένας αυτοσκοπός. Κι εδώ είναι η εφιαλτική τραγωδία της ατομικότητος που νοιώθει πως δεν έχει αντίκρυσμα.
Η Έντα σπρώχνει στην αυτοκτονία έναν παλιό θαυμαστή της, τον Έυλερτ Λέβμποργκ, αυτόν τον μεγαλοφυή πρώην μπεκρή, που, κάτω από την αγαθή επίδραση μιας ασήμαντης γυναικούλας, της Τέας Έλβστετ, κατορθώνει με τόσον κόπο να ξαναγίνη άνθρωπος και να γίνει σπουδαίος...Από ζήλεια λέγουν! Από ζήλεια ναι. Όχι, όμως, από ζήλεια ερωτική. Το πάθος της δεν το κινεί η καρδιά της. Το κινεί ο φθόνος προς τη μικρή Τέα, την άσημη επαρχιώτισσα, που κατόρθωσε να έχει επιρροή και δύναμη για να πλάση έναν άνθρωπο, ενώ αυτή δεν εβάρυνε ακόμη στη μοίρα κανενός. Είναι καθαρά εγκεφαλικό αυτό το αίσθημα της μειώσεως και το τραύμα του εγωισμού της είναι το μόνο που υπολογίζεται. Ποια θα είναι η ικανοποίησή της; Ένας θάνατος ?ένας ωραίος θάνατος. Μα και ο θάνατος ακόμη, όταν θα γίνη πράξη ζωής, θα περγελάση αυτή την άδεια ωραιοπάθεια...
Ο Ίψεν θέλησε να καταστήση πιο ανάγλυφο τον χαρακτήρα της Έντας Γκάμπλερ φέρνοντας σ΄ αντιπαράθεση την ψυχική και φιλάλληλη αγαθότητα της θείας Γιουλιάνας. Η αγία και ο σατανάς. Η κορυφή κι ο κονιορτός! Αλλά θα βρισκόταν έξω από την αληθινή σημασία του ιψενικού αυτού αριστουργήματος, αν έμενε κανείς στις συγκρίσεις. Η Έντα Γκάμπλερ δεν είναι μονάχα αυτό που φαίνεται: ένας κόμπος από νευρώσεις και υστερίες. Είναι η τραγωδία της ερημιάς μιας ψυχής που ξεκινάει για έναν ανήφορο ονείρου και αντικρύζει, περί το τέρμα, το θλιβερό πρόσωπο της ζωής. Δεν απομένει παρά το τραγικό δίλημμα: Προσαρμογή, ή άρνησή της. Η Έντα το έχει λύσει εκλέγοντας τη δεύτερη...
του Ερρίκου Ιψεν
ΘΕΑΤΡΟ ΑΘΗΝΑΙΟΝ
Πρώτη Παράσταση: 27 Οκτωβρίου 1984
Έργο του 1890, η Έντα Γκάμπλερ έχει ως κεντρικό πρόσωπο την ιδιότυπη και επικίνδυνα γοητευτική ομώνυμη ηρωίδα.
Μεγαλωμένη χωρίς μητέρα και αδέλφια στο σπίτι του στρατηγού πατέρα της, με αγαπημένες της ασχολίες τη σκοποβολή και την ιππασία στην ύπαιθρο, προσηλωμένη στο ιδεώδες του «ωραίου», υπερήφανη και απαιτητική, η κόρη του στρατηγού Γκάμπλερ έμαθε να περιφρονεί τους πάντες γύρω της γιατί κανένας στο περιβάλλον της δεν έχει το ανάλογο μ΄ αυτήν μέγεθος. Ούτε ο Γέργκεν Τέσμαν, ο απλοϊκός σύζυγος που η Έντα παντρεύτηκε μόνο και μόνο επειδή έφτασε σε ηλικία γάμου, ούτε η καλοκάγαθη θεία του, Γιουλιάνε.
Μαγνητισμένοι όλοι από την αναμφισβήτητη γοητεία της, περιφέρονται γύρω της με αγάπη, θαυμασμό και αφοσίωση χωρίς όμως να καταφέρουν να της προκαλέσουν κάτι παρά πάνω από πλήξη, περιφρόνηση και αδιαφορία.
Η Έντα ασφυκτιά κάτω από την πίεση του αταίριαστου γάμου μ΄ έναν σύζυγο που η λατρεία που της έχει δεν τον εμποδίζει να την παραμελεί ακόμα και στο ταξίδι του γάμου τους, ασχολούμενος ατέλειωτες ώρες με τις επιστημονικές μελέτες του.
Ο μοναδικός άντρας που είναι άξιος να αναμετρηθεί μαζί της, το αρσενικό αντίρροπο της, είναι ο Έιλερτ Λέβμποργκ, ένας ευφυής επιστήμονας που ανάλωσε τη ζωή του στις διασκεδάσεις και τις κραιπάλες. Παλιός γνώριμος της Έντα, την επισκεπτόταν συχνά όταν ήταν ακόμη ανύπαντρη και της διηγιόταν τις περιπέτειες του.
Μαζί του η Έντα ζούσε την περιπέτεια και τον ίλιγγο του αγνώστου χωρίς όμως να τολμάει να ξεπεράσει τα όρια αυτής της διφορούμενης φιλίας.
Ανίκανη να δοθεί σε μια ισότιμη ερωτική σχέση, η Έντα έδιωξε τότε τον Λέβμπορκγ και αργότερα έκανε τον συμβατικό γάμο με τον Τέσμαν.
Μια απλοϊκή γυναίκα, η Τέα Έλβστετ, θα αγαπήσει στον Λέβμπορκγ και θα τον βοηθήσει με την αφοσίωση της να αξιοποιήσει τις γνώσεις του και να γράψει ένα σπουδαίο επιστημονικό σύγγραμμα, ικανό να του δώσει μια θέση στο πανεπιστήμιο, θέση που διεκδικεί και ο άντρας της Έντα.
Ο Λέβμπορκγ μετά από μια νύχτα κραιπάλης θα ξεχάσει το σύγγραμμα του στο μπουντουάρ μιας πόρνης. Ο αφελής Τέσμαν θα το περιμαζέψει και θα το παραδώσει στην Έντα που θα το κάψει στη φωτιά, εκφράζοντας μ΄ αυτόν τον τρόπο τη ζήλια της για την Τέα Έλβστετ που είχε τη δύναμη να επηρεάσει και να αλλάξει τη ζωή του Λέβμποργκ. Ο Λέβμποργκ, συντετριμμένος από την απώλεια του συγγράμματος του, θα οδηγηθεί στην αυτοκτονία με την προτροπή της Έντα η οποία μάλιστα του δίνει γι αυτό το σκοπό και ένα από τα όπλα της, απαιτώντας από τον παλιό της φίλο, έναν ωραίο θάνατο. Ο Λέβμποργκ πράγματι αυτοκτονεί αλλά ο θάνατος του δεν ικανοποιεί τις επιταγές του αισθητικού ιδεώδους της Έντα. Μετά τον θάνατο του, μόνη, φέρνοντας στα σπλάχνα της το παιδί του συζύγου που ποτέ δεν έπαψε να περιφρονεί, είναι υποχρεωμένη να ανέχεται τους εκβιασμούς του Μπρακ, ενός ανθρώπου που γνωρίζει την ευθύνη της για τον θάνατο του Λέβμποργκ και ζητάει εκβιαστικά από την Έντα την «εύνοια» της, προκειμένου να εξασφαλίσει τη σιωπή του.
Παράλληλα η Τέα Έλβστετ, έχει στην κατοχή της κάποιες σημειώσεις του Λέβμποργκ και με τη βοήθεια του Τέσμαν, προτίθεται να αποκαταστήσει το χαμένο σύγγραμμα του νεκρού αγαπημένου της.
Η νέα πραγματικότητα δεν είναι για την Έντα Γκάμπλερ. Η ηρωίδα θα προτιμήσει την αξιοπρέπεια της αυτοχειρίας, επιλέγοντας έναν θάνατο «ωραίο» μετά από ένα τρελό βαλς στο πιάνο. Έναν θάνατο, που θα αφήσει τους ήρωες του έργου να αναρωτιούνται για τις αιτίες και τους λόγους του.
ΗΘΟΠΟΙΟΙ:
Τζένη Καρέζη, Κώστας Καζάκος, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Κατερίνα Βασιλάκου, Γιώργος Μοσχίδης,Ντόρα Βολανάκη, Δήμητρα Ζέζα, Ζωή Βουδούρη.
Μετάφραση-Σκηνοθεσία: ΜΙΝΩΣ ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ
Σκηνικά-Κοστούμια: ΛΙΖΑ ΖΑΪΜΗ
Ο τύπος της Έντας Γκάμπλερ είναι από τους πιο αινιγματικούς του ιψενικού θεάτρου.[...]
Ο Ιούλιος Λεμαίτρ, στον οποίον οφείλεται η γνωριμία του γαλλικού κοινού με το έργο τούτο του Ίψεν, πιστεύει την Έντα υστερική, νευρωτική γυναίκα, μια σνομπ κατ΄ εξοχήν, που ντρέπεται να ομολογήση πως φέρνει στα σπλάχνα της ένα παιδί, παρωδία και γελοιογραφία των ανώτερων εκείνων γυναικείων τύπων που αντιπροσωπεύουν η Κυρία Άλβιγκ στους Βρυκόλακες, η Νόρα του Κουκλόσπιτου, η Ρεβέκκα στο Ρόσμερσχολμ. Αλλ΄ η Έντα Γκάμπλερ μπορεί να είναι όλα αυτά και μπορεί να είναι ακόμη κάτι άλλο, απείρως πιο ενδιαφέρον και πιο ουσιαστικό. Μπορεί να είναι η τραγωδία του ασυμβίβαστου, το δράμα της ατομικότητος με την εσωτερική ανταρσία κατά του κοινού μέτρου που επιβάλλεται, εν τούτοις, ως όρος ζωής. Τα παράλογα και τα εκκεντρικά στη διαγωγή της Έντας δεν είναι νοσηρές εκδηλώσεις μιας ψυχικής ανισορροπίας. Είναι, μάλλον, απελπισμένα κινήματα ενός βασανισμένου από ανικανοποίητους ίμερους ατομισμού. Από αυτή την υπερτροφία της ατομικότητος «πάσχει» ολόκληρο το ιψενικό θέατρο.[...]
Ο Ίψεν με την Έντα Γκάμπλερ έδωσε την αντίστροφη όψη της αγέρωχης μοναξιάς. Είναι μια μοναξιά που ξεδιψάει με δραστικά φίλτρα. Πείσμα και περιφρόνηση προς την καθημερινότητα κι ένας ασίγαστος πόθος για μια εξουσιαστική επιβολή στις άλλες ζωές. Όμως οι άλλες ζωές της ξεφεύγουν, γιατί νοιώθουν πως τα δάχτυλα που τις κρατούν έχουν την παγερότητα του θανάτου. Η Έντα Γκάμπλερ δίνει την εντύπωση ενός άνθους του κακού που φύεται μέσα στη στοργή και την αφοσίωση των άλλων. Αλλά οι άλλοι, οι γύρω της, είναι άνθρωποι απλοί, αγαθοί, συνηθισμένοι -δηλαδή αφόρητα κουραστικοί για ένα χαραχτήρα ανήσυχο. Γι αυτό η Έντα πλήττει. Πλήττει θανάσιμα. Δεν θέλει το κακό κανενός, αλλά θέλει να δοκιμάζει την αίσθηση της υπεροχής της, και - το δυσκολότερο - να της το αναγνωρίζουν. Είναι φυσικό αυτή η επίδειξη της υπεροχής να πληγώνει, όταν δεν αποστραγγίζει ολότελα τη συμπάθεια των άλλων. Αλλά και αυτή η δίψα της υπεροχής γίνεται άγονος εγωισμός όταν δεν έχει ιδεώδες. Ποιο είναι το ιδεώδες της Έντας Γκάμπλερ; Με το χέρι στην καρδιά θα μπορούσε κανείς ν΄ απαντήση: Κανένα! Η υπερτροφική εγωπάθεια της ιψενικής ηρωίδος γίνεται ένας αυτοσκοπός. Κι εδώ είναι η εφιαλτική τραγωδία της ατομικότητος που νοιώθει πως δεν έχει αντίκρυσμα.
Η Έντα σπρώχνει στην αυτοκτονία έναν παλιό θαυμαστή της, τον Έυλερτ Λέβμποργκ, αυτόν τον μεγαλοφυή πρώην μπεκρή, που, κάτω από την αγαθή επίδραση μιας ασήμαντης γυναικούλας, της Τέας Έλβστετ, κατορθώνει με τόσον κόπο να ξαναγίνη άνθρωπος και να γίνει σπουδαίος...Από ζήλεια λέγουν! Από ζήλεια ναι. Όχι, όμως, από ζήλεια ερωτική. Το πάθος της δεν το κινεί η καρδιά της. Το κινεί ο φθόνος προς τη μικρή Τέα, την άσημη επαρχιώτισσα, που κατόρθωσε να έχει επιρροή και δύναμη για να πλάση έναν άνθρωπο, ενώ αυτή δεν εβάρυνε ακόμη στη μοίρα κανενός. Είναι καθαρά εγκεφαλικό αυτό το αίσθημα της μειώσεως και το τραύμα του εγωισμού της είναι το μόνο που υπολογίζεται. Ποια θα είναι η ικανοποίησή της; Ένας θάνατος ?ένας ωραίος θάνατος. Μα και ο θάνατος ακόμη, όταν θα γίνη πράξη ζωής, θα περγελάση αυτή την άδεια ωραιοπάθεια...
Ο Ίψεν θέλησε να καταστήση πιο ανάγλυφο τον χαρακτήρα της Έντας Γκάμπλερ φέρνοντας σ΄ αντιπαράθεση την ψυχική και φιλάλληλη αγαθότητα της θείας Γιουλιάνας. Η αγία και ο σατανάς. Η κορυφή κι ο κονιορτός! Αλλά θα βρισκόταν έξω από την αληθινή σημασία του ιψενικού αυτού αριστουργήματος, αν έμενε κανείς στις συγκρίσεις. Η Έντα Γκάμπλερ δεν είναι μονάχα αυτό που φαίνεται: ένας κόμπος από νευρώσεις και υστερίες. Είναι η τραγωδία της ερημιάς μιας ψυχής που ξεκινάει για έναν ανήφορο ονείρου και αντικρύζει, περί το τέρμα, το θλιβερό πρόσωπο της ζωής. Δεν απομένει παρά το τραγικό δίλημμα: Προσαρμογή, ή άρνησή της. Η Έντα το έχει λύσει εκλέγοντας τη δεύτερη...
Τελευταία επεξεργασία από έναν συντονιστή:
