Dominion
RetroMasteR
- Joined
- 17 Μάρ 2006
- Μηνύματα
- 1.463
- Αντιδράσεις
- 528
Hayao Miyazaki: O Kurosawa των Κινουμένων Σχεδίων
“Δίνοντας Ψυχή στο Άψυχο”
Με το έργο του Hayao Miyazaki, ήρθα ακούσια, για 1η φορά, σε επαφή στα τέλη της δεκαετίας του 1980, την χρυσή εποχή της βιντεοκασέτας. Τύγχανε να ανήκω στην κατηγορία των μικρών, εκλεκτών και μυστήριων πελατών, του βιντεοκλάμπ της γειτονιάς μου (ο ιδιοκτήτης του οποίου, μου έστρωνε χαλί κάθε φορά που το επισκεπτόμουν), που μπορεί να περνούσαν μέχρι και τρεις ώρες, ψάχνοντας τα ράφια για το κουτί με το εξώφυλλο εκείνο, το οποίο θα τους κινούσε την περιέργεια και θα τους έκανε να καταθέσουν το, ευτελές τότε, ποσό των 100 δραχμών (για ημερήσια ενοικίαση), τρέχοντας αμέσως μετά στο σπίτι τους, γεμάτοι ανυπομονησία να εξακριβώσουν εάν και το περιεχόμενο του κουτιού (δηλαδή η ταινία) άξιζε, τελικά, το χαρτζιλίκι τους. Τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στην δικιά μου περίπτωση, το άξιζε.
Εκείνο, λοιπόν, το Μαγιάτικο απόγευμα του 1988, σε ηλικία οκτώ στα εννέα, το κουτί της βιντεοκασέτας, με την ιδιαίτερη εικονογράφηση του εξώφυλλου, που με έκανε να αναρριγήσω, έφερε τον τίτλο: Οι Μαχητές του Ανέμου. Θα χρειάζονταν, κάπου, τέσσερα χρόνια ακόμα, κατά την διάρκεια των οποίων πήρα ύψος, πολύ βάρος, η φωνή μου χαμήλωσε κάμποσες οκτάβες και εγώ “κατάντησα”, αλλά δεν το μετανιώνω, ένας ακόμη Έλλην Otaku, μέχρι να μάθω ότι, η ταινία που είχα παρακολουθήσει τότε, ήταν το αριστούργημα Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου (Nausicaa of the Valley of Wind A.k.a. Kaze no Tani no Nausicaa, 1984), του Ιάπωνα Hayao Miyazaki. Μήπως, όμως, ξέφυγα από το θέμα μου; Kαθόλου, απλά, θα γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος και θα συστήσω, σε όσους δεν γνωρίζουν, τον κύριο Miyazaki, σταματώντας την φλυαρία περί προσωπικών εμπειριών.
O Hayao Miyazaki είναι ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς Ιαπωνικών κινουμένων σχεδίων (γνωστών και ως Anime). Χάρη στις ψυχαγωγικές υποθέσεις, τους πρωτότυπους χαρακτήρες και την απαράμιλλη ποιότητα των έργων του, κατάφερε να κερδίσει εθνική αναγνώριση – αλλά και διεθνή φήμη – και έχει χαρακτηριστεί, όχι άδικα, “ο Ιάπωνας Disney”(ένας χαρακτηρισμός που ο ίδιος μισεί).
Γεννημένος στο Τόκιο, στις 5 Ιανουαρίου του 1941, ο Hayao Miyazaki ήταν το δεύτερο από τα τρία αδέρφια (όλα αγόρια) μιας εύπορης οικογένειας, η οποία διεύθυνε ένα μικρό εργοστάσιο επισκευής φτερών για Ιαπωνικά μαχητικά αεροπλάνα, στην διάρκεια του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Miyazaki, μέχρι και σήμερα, δεν έχει σταματήσει να νιώθει ενοχές. Ενοχές για μια ενηλικίωσή μέσα στην ευμάρεια που προσέφεραν τα κέρδη των γονιών του, προερχόμενα από έναν πόλεμο, του οποίου κάποιοι άλλοι υπήρξαν θύματα.
Ωστόσο, η δουλειά των γονιών του Miyazaki ευθύνεται και για την αγάπη που τρέφει για τα αεροπλάνα και αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που, εύκολα, διακρίνει κανείς στις δημιουργίες του. Μια άλλη, μεγάλη του αγάπη, επίσης εμφανής στα έργα του, είναι και τα γουρούνια, τα οποία παρουσιάζονται πότε ρεαλιστικά και πότε ανθρωπομορφικά.
Όμως, το γεγονός που επηρέασε, βαθύτατα, την διαμόρφωσή της προσωπικότητάς του, ήταν η πολύχρονη ασθένεια της μητέρας του (φυματίωση), η οποία εκδηλώθηκε την ίδια χρονιά που ο Miyazaki ξεκίνησε να πηγαίνει σχολείο. Τα τρία παραπάνω θα κατάφερναν, αρκετά χρόνια αργότερα, να βρουν διέξοδο και να “ξορκιστούν”, μέσα από τις ταινίες του.
Το ενδιαφέρον του Miyazaki για την Τέχνη του κινουμένου σχεδίου, άνθησε, όπως και τα ενδιαφέροντα πολλών άλλων, στην εφηβεία. Έτσι, μετά την αποφοίτησή του από το κολέγιο Gakushuin το 1963, όπου σπούδασε πολιτικές επιστήμες και οικονομία, έγινε μέλος στο μεγαλύτερο στούντιο κινουμένων σχεδίων της Ιαπωνίας, το Toei Douga. Εκεί, συμμετείχε σαν Animator (σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων) στην δημιουργία αρκετών τηλεοπτικών σειρών. Από την αρχή κέρδισε την προσοχή των ανώτερων του, χάρη στην απίστευτη σχεδιαστική του ικανότητα και την, φαινομενικά, αστείρευτη πηγή νέων ιδεών που πρότεινε ακατάπαυτα.
To 1971, o Miyazaki εγκατέλειψε την Toei, μαζί με τον συνάδελφο και στενό συνεργάτη του, στην μετέπειτα πορεία του, Isao Takahata, για να προσληφθούν στο νεοσύστατο στούντιο A – Pro. Την επόμενη χρονιά, συνεργάζονται, από κοινού, στην δημιουργία της τηλεοπτική σειράς Οι Περιπέτειες του Πάντα και των Φίλων του (The Adventures of Panda and Friends A.k.a. Panda Kopanda, 1972).
Μια 2η μεταγραφή το 1973, βρίσκει τον Miyazaki και τον Takahata να δουλεύουν στην εταιρία Zuiyo Pictures, πάνω σε μια τηλεοπτική σειρά που θα προβαλλόταν τον αμέσως επόμενο χρόνο, την Χαίντι (Heidi A.k.a. Alps no Shojo Haiji, 1974). Για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ο Miyazaki θα δουλέψει για την εταιρία Nippon Animation και το 1978 θα σκηνοθετήσει, για 1η φορά, την τηλεοπτική σειρά Κόναν: Το Αγόρι του Μέλλοντος (Conan: Boy of the Future, 1978).
Το 1979 είναι χρονιά ορόσημο, για την καριέρα του Miyazaki. Σκηνοθετεί την 1η του, μεγάλου μήκους, ταινία κινουμένων σχεδίων, Λουπέν ο 3ος: Το Κάστρο του Καλιόστρο (Lupin III: Castle of Cagliostro A.k.a. Rupan Sensei: Cagriostro no Shiro, 1979), για λογαριασμό της εταιρίας Tokyo Movie Shinsha (T.M.S).
Η ταινία αυτή, με κεντρικό ήρωα τον Λουπέν, έναν ταλαντούχο κλέφτη και μακρινό απόγονο του Αρσέν Λουπέν, γνώρισε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, την εποχή που προβλήθηκε. Σε αυτό, βέβαια, συνηγορεί και το ότι, ο Λουπέν ήταν, και εξακολουθεί να είναι, ένα από τα πιο δημοφιλή Manga (τα Ιαπωνικά κόμικς) του Ιάπωνα Mangaka (ο σχεδιαστής Ιαπωνικών κόμικς) Monkey Punch (το Monkey Punch είναι ψευδώνυμο), ένα Manga που έκανε την εμφάνισή του στην Ιαπωνία στα μέσα της δεκαετίας του 1960, έγινε τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων το 1971 και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο (σε μορφή κινουμένων σχεδίων πάντοτε), για 1η φορά, το 1978, με την ταινία Λουπέν ο 3ος : το Μυστήριο της Mamo (Lupin III: Mystery of Mamo, 1978).
Ωστόσο, η ταινία του Miyazaki που έκανε αίσθηση και έξω από τα σύνορα της Ιαπωνίας (τουλάχιστον στις χώρες που εκτιμούν το κινούμενο σχέδιο), προβλήθηκε το 1984 και δεν ήταν άλλη από την προαναφερθείσα, στις αρχικές παραγράφους, Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου. Γι’ αυτήν την ταινία, ο Miyazaki ανέλαβε και χρέη σεναριογράφου, εκτός από σκηνοθέτη, ενώ ο συνεργάτης του, Takahata, αρκέστηκε στα καθήκοντα του παραγωγού.
Βασισμένη σε ένα επικό Manga, που ξεκίνησε ο ίδιος το 1982, η Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου ήταν μια ταινία, η οποία, ολοκληρώθηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες παραγωγής. Ο Miyazaki έπρεπε να βρει την χρυσή τομή, με το να “συλλάβει” ένα ικανοποιητικό φινάλε για την ταινία, χωρίς, ωστόσο, να “προδώσει” το Manga του, που συνέχιζε να εκδίδεται (ολοκληρώθηκε το 1994, ύστερα από δώδεκα χρόνια κυκλοφορίας) και του οποίου, ο αριθμός των αναγνωστών αυξανόταν σταθερά. Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν στα τέλη Μάιου του 1983, αλλά, ολοκληρώθηκαν λίγο πριν την προβολή της, τον Μάρτιο του 1984.
Η πλοκή της ταινίας, επικεντρώνεται στην προσπάθεια ενός νεαρού κοριτσιού να επιβιώσει σε έναν μολυσμένο κόσμο, κατοικημένο από πολεμόχαρες φυλές ανθρώπων και γιγάντια μεταλλαγμένα έντομα. Με την Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου, ο Miyazaki οραματίζεται και εικονογραφεί ένα αποκρουστικό πορτρέτο του κοντινού μας μέλλοντος, καταθέτοντας το δικό του σχόλιο, πάνω στο τεράστιο ζήτημα της οικολογικής καταστροφής που προξενεί ο άνθρωπος, εξαιτίας της απληστίας του.
Η ταινία κέρδισε μια πλειάδα βραβείων στα διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ του κόσμου και η επιτυχία αυτή οδήγησε τον Miyazaki και τον Takahata, το 1985, στην ίδρυση ενός δικού τους στούντιο κινουμένων σχεδίων, του Studio Ghibli.
Η επόμενη ταινία του Miyazaki ήταν η Laputa: Το Ουράνιο Κάστρο (Laputa: Castle in the Sky A.k.a. Tenku no Shiro Laputa, 1986), μια φανταστική περιπέτεια, με σαφείς επιρροές από Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ και τους Κέλτικους μύθους.
Το 1988, ο Miyazaki έγραψε και σκηνοθέτησε την ταινία Ο Γείτονάς μου ο Totoro (My Neighbor Totoro A.k.a. Tonari no Totoro, 1988), μια πρωτότυπη ιστορία για τις περιπέτειες δυο μικρών αδερφών, που έρχονται σε επαφή με διάφορα μαγικά πνεύματα του δάσους. To προσωπικό, δυσάρεστο βίωμα του Miyazaki (η αρρώστια της μητέρας του), κάνει εδώ την εμφάνισή του, μέσα από το χαρακτήρα της άρρωστης μητέρας των δύο μικρών ηρωίδων. Ο Γείτονάς μου ο Totoro αγαπήθηκε, ιδιαίτερα, από τους μικρούς Ιάπωνες θεατές.
Η Υπηρεσία Διανομής της Kiki (Kiki’ s Delivery Service A.k.a. Majo no Takkyubin, 1989), εγκαινίασε μια νέα εποχή για το στούντιο του Miyazaki και του Takahata, όπου οι επιτυχίες διαδέχονταν η μια την άλλη. Η ταινία εξιστορεί την εξελικτική πορεία της νεαρής, μαθητευομένης μάγισσας Kiki σε μια σχολή Μαγείας (Χάρρυ Πότερ; Όχι δεν θα πάρω, ευχαριστώ). Η Υπηρεσία Διανομής της Kiki κατάφερε να φτάσει στην 1η θέση του Ιαπωνικού box office το 1989, όποτε και προβλήθηκε.
Ο Miyazaki σημείωσε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία το 1992, με την ταινία Porco Rosso (Kurenai no Buta, 1992). Γραμμένο και σκηνοθετημένο από τον ίδιο και αυτό το φιλμ συγκεντρώνει όλα εκείνα τα κοινά στοιχεία – γνωστά και από προγενέστερες ταινίες, αλλά σε μικρότερο βαθμό εμφανή – των ιστοριών του Miyazaki: μια δυναμική, νεαρή ηρωίδα (εδώ σχεδιάστρια αεροπλάνων) και άπειρες πτήσεις στους αιθέρες (η αγάπη του δημιουργού για τα αεροπλοία), που κόβουν την ανάσα του θεατή, με την δεξιοτεχνική τους εκτέλεση.
Οι προσδοκίες, όμως, του δίδυμου Miyazaki / Takahata, ξεπεράστηκαν, κατά πολύ, με την έλευση του έτους 1997. Η Πριγκίπισσα Μονονόκε (Princess Mononoke A.k.a. Mononoke Hime, 1997), ο τελευταίος, τρίχρονος, καλλιτεχνικός άθλος του Studio Ghibli (φημολογείται ότι, ο Μiyazaki σχεδίασε ο ίδιος το 70% των σκίτσων που κινούνται επί της οθόνης), έκανε πρεμιέρα στις 12 Ιουλίου 1997. Μερικούς μήνες αργότερα, Η Πριγκίπισσα Μονονόκε είχε κερδίσει το κόστος της (30 εκατομμύρια δολάρια) επί πέντε (150), σημειώνοντας την μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία εγχώριας κινηματογραφικής παραγωγής, που έγινε ποτέ στην Ιαπωνία, ένα ρεκόρ που θα ξεπερνιόταν, μόνο, από την Αμερικάνικη ταινία Τιτανικός (Titanic, 1997) του σκηνοθέτη James Cameron.
Τοποθετημένη, κάπου, στο μακρινό παρελθόν, η ταινία αφηγείται τρεις παράλληλες ιστορίες, οι οποίες συγχωνεύονται, προς το τέλος τους, σε μια. Ένα νέο κορίτσι, η San, μεγαλωμένο στα παρθένα δάση από μια φυλή λύκων-θεών, μάχεται για επιβίωση υπέρ του κόσμου της και των εκπροσώπων του. Ένας εξοστρακισμένος, από το χωριό του, νεαρός πρίγκιπας, ο Hashitaka, αναζητά θεραπεία από μια ανίατη κατάρα που τον έχει μολύνει. Μια αδίστακτη αρχόντισσα, η Lady Eboshi, προσπαθεί να απελευθερώσει τον λαό της, πάση θυσία. Οι δυνάμεις της φύσης προκαλούνται, για 1η φορά, από τις δυνάμεις της ανθρωπότητας – η αρχή μιας μάχης, η οποία μαίνεται μέχρι και σήμερα.
Η Πριγκίπισσα Μονονόκε συνέχισε να “σαρώνει” τα βραβεία και έξω από την πατρίδα της, όπου κι αν προβλήθηκε. Στις Η.Π.Α., η Αμερικάνικη κινηματογραφική εταιρία Miramax αγόρασε τα δικαιώματά της και τέθηκε υπεύθυνη για την διανομή της, ενώ την μεταγλώττισή της ανέλαβε ο αναγνωρισμένος συγγραφέας Neil Gaiman, με τις φωνές να δανείζονται από διάσημους Αμερικάνους ηθοποιούς, όπως οι: Billy Bob Thorton, Jada Pinkett Smith κ.α. Η Πριγκίπισσα Μονονόκε έφερε σε επαφή, ουσιαστικά, το ευρύ Δυτικό κοινό με το έργο του Miyazaki.
Πολλοί, όμως, ήταν και οι θεατές (κυρίως Αμερικάνικης εθνικότητας) που απόρησαν ή δυσαρεστήθηκαν με τις συμπεριφορές των πρωταγωνιστών της ταινίας. Είναι λογικό. Το Δυτικό κοινό έχει συνηθίσει στον σαφή διαχωρισμό του Καλού από το Κακό (μια νόρμα που διαιωνίζει, μέχρι πρότινος στην Αμερική, η εταιρία Disney). Όμως, οι ήρωες του Miyazaki είναι όντα με αδυναμίες. Έτσι, ενώ κάποια από αυτά μπορεί να είναι, είτε καλύτερα, είτε χειρότερα από τα άλλα, κανένα τους στην ολότητά του, δεν είναι μόνο Καλό ή Κακό. Τα ψήγματα Κακίας και Καλοσύνης είναι, αμφότερα παρόντα, μέσα σε κάθε χαρακτήρα.
Λίγους μήνες πριν την κυκλοφορία της, ο Miyazaki είχε δηλώσει ότι Η Πριγκίπισσα Μονονόκε θα ήταν η τελευταία του ταινία και πως θα αποσυρόταν από το προσκήνιο, μετά από αυτή. Ευτυχώς, για το κοινό, ο Miyazaki αθέτησε την υπόσχεση που είχε δώσει, όταν γνώρισε την μικρή κόρη ενός φίλου του.
Κάπως έτσι γεννήθηκε, η Chihiro, η ηρωίδα της ταινίας Tαξίδι στην Xώρα του Ονείρου (Spirited Away A.k.a. Sen to Chihiro no Kamikakushi, 2001). Η 10χρονη Chihiro, συνοδευμένη από τους γονείς της, κατευθύνεται προς το νέο τους σπίτι, στα προάστια, όταν ο πατέρας της αποφασίζει να κόψει δρόμο μέσα από ένα ερημικό δρομάκι. Η οικογένεια χάνεται σε ένα παράξενο τούνελ, που οδηγεί σε μια έρημη πόλη-φάντασμα και όπου, μυστηριωδώς, οι γονείς της Chihiro θα μεταμορφωθούν σε γουρούνια. Η μικρή θα προσπαθήσει να λύσει τα μάγια, αντιμετωπίζοντας μάγισσες, πνεύματα και κάθε λογής θαύματα, με τη βοήθεια του Hakou, ενός παράξενου παιδιού.
Η ταινία προβλήθηκε στην Ιαπωνία τον Ιούλιο του 2001 και ξεπέρασε το ρεκόρ της ταινίας Τιτανικός, με εισπράξεις 30 δισεκατομμυρίων Yen. Έχει κερδίσει, μεταξύ άλλων, τα βραβεία: Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ιαπωνίας, το 2001, Χρυσή Άρκτος (1ο Βραβείο) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, το 2002, καθώς και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων, ενώ την παγκόσμια διανομή της ανέλαβε η Disney.
Από το 2002, ο Μiyazaki εργαζόταν πάνω στην ταινία Howl’s Moving Castle (Hauru no ugoku shiro, 2004), μια μεταφορά του βιβλίου της συγγραφέως Diana Wynne, η οποία προβλήθηκε στην Ιαπωνία τον Νοέμβριο του 2004 (Ελλάδα κυκλοφόρησε με τον τίτλο: Το Κινούμενο Κάστρο.
Στις μέρες μας, το έργο του Μiyazaki κατέχει μια κορυφαία θέση, ανάμεσα στα μεταπολεμικά, καλλιτεχνικά επιτεύγματα της πατρίδας του, ενώ ο ίδιος έχει κατορθώσει να ανεβάσει στο μέγιστο δυνατό, τον πήχη ποιότητας για τα μελλοντικά φιλμ κινουμένων σχεδίων. Το γεγονός και μόνο, ότι εξακολουθεί να εργάζεται στα 64 του χρόνια με την ενεργητικότητα εφήβου, κατατάσσει τον Μiyazaki στην κατηγορία καλλιτέχνη – φαινόμενου, του οποίου τα διάχυτα λυρισμό έργα, υποκλίνονται μπροστά στην δύναμη της φύσης, υπεραμύνονται τον αγώνα των αδυνάτων, επικροτούν την αναζήτηση της υπέρτατης αλήθειας, μα, υπεράνω όλων, υπογραμμίζουν την σημασία της αγάπης.
(Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Mosquito - τεύχος 1-Οκτώβρης 2005 και το είχα γράψει το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου)
http://www.youtube.com/watch?v=rqaobn6CH1w&mode=related&search=
“Δίνοντας Ψυχή στο Άψυχο”
Με το έργο του Hayao Miyazaki, ήρθα ακούσια, για 1η φορά, σε επαφή στα τέλη της δεκαετίας του 1980, την χρυσή εποχή της βιντεοκασέτας. Τύγχανε να ανήκω στην κατηγορία των μικρών, εκλεκτών και μυστήριων πελατών, του βιντεοκλάμπ της γειτονιάς μου (ο ιδιοκτήτης του οποίου, μου έστρωνε χαλί κάθε φορά που το επισκεπτόμουν), που μπορεί να περνούσαν μέχρι και τρεις ώρες, ψάχνοντας τα ράφια για το κουτί με το εξώφυλλο εκείνο, το οποίο θα τους κινούσε την περιέργεια και θα τους έκανε να καταθέσουν το, ευτελές τότε, ποσό των 100 δραχμών (για ημερήσια ενοικίαση), τρέχοντας αμέσως μετά στο σπίτι τους, γεμάτοι ανυπομονησία να εξακριβώσουν εάν και το περιεχόμενο του κουτιού (δηλαδή η ταινία) άξιζε, τελικά, το χαρτζιλίκι τους. Τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στην δικιά μου περίπτωση, το άξιζε.
Εκείνο, λοιπόν, το Μαγιάτικο απόγευμα του 1988, σε ηλικία οκτώ στα εννέα, το κουτί της βιντεοκασέτας, με την ιδιαίτερη εικονογράφηση του εξώφυλλου, που με έκανε να αναρριγήσω, έφερε τον τίτλο: Οι Μαχητές του Ανέμου. Θα χρειάζονταν, κάπου, τέσσερα χρόνια ακόμα, κατά την διάρκεια των οποίων πήρα ύψος, πολύ βάρος, η φωνή μου χαμήλωσε κάμποσες οκτάβες και εγώ “κατάντησα”, αλλά δεν το μετανιώνω, ένας ακόμη Έλλην Otaku, μέχρι να μάθω ότι, η ταινία που είχα παρακολουθήσει τότε, ήταν το αριστούργημα Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου (Nausicaa of the Valley of Wind A.k.a. Kaze no Tani no Nausicaa, 1984), του Ιάπωνα Hayao Miyazaki. Μήπως, όμως, ξέφυγα από το θέμα μου; Kαθόλου, απλά, θα γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος και θα συστήσω, σε όσους δεν γνωρίζουν, τον κύριο Miyazaki, σταματώντας την φλυαρία περί προσωπικών εμπειριών.
O Hayao Miyazaki είναι ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς Ιαπωνικών κινουμένων σχεδίων (γνωστών και ως Anime). Χάρη στις ψυχαγωγικές υποθέσεις, τους πρωτότυπους χαρακτήρες και την απαράμιλλη ποιότητα των έργων του, κατάφερε να κερδίσει εθνική αναγνώριση – αλλά και διεθνή φήμη – και έχει χαρακτηριστεί, όχι άδικα, “ο Ιάπωνας Disney”(ένας χαρακτηρισμός που ο ίδιος μισεί).
Γεννημένος στο Τόκιο, στις 5 Ιανουαρίου του 1941, ο Hayao Miyazaki ήταν το δεύτερο από τα τρία αδέρφια (όλα αγόρια) μιας εύπορης οικογένειας, η οποία διεύθυνε ένα μικρό εργοστάσιο επισκευής φτερών για Ιαπωνικά μαχητικά αεροπλάνα, στην διάρκεια του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Miyazaki, μέχρι και σήμερα, δεν έχει σταματήσει να νιώθει ενοχές. Ενοχές για μια ενηλικίωσή μέσα στην ευμάρεια που προσέφεραν τα κέρδη των γονιών του, προερχόμενα από έναν πόλεμο, του οποίου κάποιοι άλλοι υπήρξαν θύματα.
Ωστόσο, η δουλειά των γονιών του Miyazaki ευθύνεται και για την αγάπη που τρέφει για τα αεροπλάνα και αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που, εύκολα, διακρίνει κανείς στις δημιουργίες του. Μια άλλη, μεγάλη του αγάπη, επίσης εμφανής στα έργα του, είναι και τα γουρούνια, τα οποία παρουσιάζονται πότε ρεαλιστικά και πότε ανθρωπομορφικά.
Όμως, το γεγονός που επηρέασε, βαθύτατα, την διαμόρφωσή της προσωπικότητάς του, ήταν η πολύχρονη ασθένεια της μητέρας του (φυματίωση), η οποία εκδηλώθηκε την ίδια χρονιά που ο Miyazaki ξεκίνησε να πηγαίνει σχολείο. Τα τρία παραπάνω θα κατάφερναν, αρκετά χρόνια αργότερα, να βρουν διέξοδο και να “ξορκιστούν”, μέσα από τις ταινίες του.
Το ενδιαφέρον του Miyazaki για την Τέχνη του κινουμένου σχεδίου, άνθησε, όπως και τα ενδιαφέροντα πολλών άλλων, στην εφηβεία. Έτσι, μετά την αποφοίτησή του από το κολέγιο Gakushuin το 1963, όπου σπούδασε πολιτικές επιστήμες και οικονομία, έγινε μέλος στο μεγαλύτερο στούντιο κινουμένων σχεδίων της Ιαπωνίας, το Toei Douga. Εκεί, συμμετείχε σαν Animator (σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων) στην δημιουργία αρκετών τηλεοπτικών σειρών. Από την αρχή κέρδισε την προσοχή των ανώτερων του, χάρη στην απίστευτη σχεδιαστική του ικανότητα και την, φαινομενικά, αστείρευτη πηγή νέων ιδεών που πρότεινε ακατάπαυτα.
To 1971, o Miyazaki εγκατέλειψε την Toei, μαζί με τον συνάδελφο και στενό συνεργάτη του, στην μετέπειτα πορεία του, Isao Takahata, για να προσληφθούν στο νεοσύστατο στούντιο A – Pro. Την επόμενη χρονιά, συνεργάζονται, από κοινού, στην δημιουργία της τηλεοπτική σειράς Οι Περιπέτειες του Πάντα και των Φίλων του (The Adventures of Panda and Friends A.k.a. Panda Kopanda, 1972).
Μια 2η μεταγραφή το 1973, βρίσκει τον Miyazaki και τον Takahata να δουλεύουν στην εταιρία Zuiyo Pictures, πάνω σε μια τηλεοπτική σειρά που θα προβαλλόταν τον αμέσως επόμενο χρόνο, την Χαίντι (Heidi A.k.a. Alps no Shojo Haiji, 1974). Για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ο Miyazaki θα δουλέψει για την εταιρία Nippon Animation και το 1978 θα σκηνοθετήσει, για 1η φορά, την τηλεοπτική σειρά Κόναν: Το Αγόρι του Μέλλοντος (Conan: Boy of the Future, 1978).
Το 1979 είναι χρονιά ορόσημο, για την καριέρα του Miyazaki. Σκηνοθετεί την 1η του, μεγάλου μήκους, ταινία κινουμένων σχεδίων, Λουπέν ο 3ος: Το Κάστρο του Καλιόστρο (Lupin III: Castle of Cagliostro A.k.a. Rupan Sensei: Cagriostro no Shiro, 1979), για λογαριασμό της εταιρίας Tokyo Movie Shinsha (T.M.S).
Η ταινία αυτή, με κεντρικό ήρωα τον Λουπέν, έναν ταλαντούχο κλέφτη και μακρινό απόγονο του Αρσέν Λουπέν, γνώρισε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, την εποχή που προβλήθηκε. Σε αυτό, βέβαια, συνηγορεί και το ότι, ο Λουπέν ήταν, και εξακολουθεί να είναι, ένα από τα πιο δημοφιλή Manga (τα Ιαπωνικά κόμικς) του Ιάπωνα Mangaka (ο σχεδιαστής Ιαπωνικών κόμικς) Monkey Punch (το Monkey Punch είναι ψευδώνυμο), ένα Manga που έκανε την εμφάνισή του στην Ιαπωνία στα μέσα της δεκαετίας του 1960, έγινε τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων το 1971 και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο (σε μορφή κινουμένων σχεδίων πάντοτε), για 1η φορά, το 1978, με την ταινία Λουπέν ο 3ος : το Μυστήριο της Mamo (Lupin III: Mystery of Mamo, 1978).
Ωστόσο, η ταινία του Miyazaki που έκανε αίσθηση και έξω από τα σύνορα της Ιαπωνίας (τουλάχιστον στις χώρες που εκτιμούν το κινούμενο σχέδιο), προβλήθηκε το 1984 και δεν ήταν άλλη από την προαναφερθείσα, στις αρχικές παραγράφους, Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου. Γι’ αυτήν την ταινία, ο Miyazaki ανέλαβε και χρέη σεναριογράφου, εκτός από σκηνοθέτη, ενώ ο συνεργάτης του, Takahata, αρκέστηκε στα καθήκοντα του παραγωγού.
Βασισμένη σε ένα επικό Manga, που ξεκίνησε ο ίδιος το 1982, η Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου ήταν μια ταινία, η οποία, ολοκληρώθηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες παραγωγής. Ο Miyazaki έπρεπε να βρει την χρυσή τομή, με το να “συλλάβει” ένα ικανοποιητικό φινάλε για την ταινία, χωρίς, ωστόσο, να “προδώσει” το Manga του, που συνέχιζε να εκδίδεται (ολοκληρώθηκε το 1994, ύστερα από δώδεκα χρόνια κυκλοφορίας) και του οποίου, ο αριθμός των αναγνωστών αυξανόταν σταθερά. Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν στα τέλη Μάιου του 1983, αλλά, ολοκληρώθηκαν λίγο πριν την προβολή της, τον Μάρτιο του 1984.
Η πλοκή της ταινίας, επικεντρώνεται στην προσπάθεια ενός νεαρού κοριτσιού να επιβιώσει σε έναν μολυσμένο κόσμο, κατοικημένο από πολεμόχαρες φυλές ανθρώπων και γιγάντια μεταλλαγμένα έντομα. Με την Nausicaa της Κοιλάδας του Ανέμου, ο Miyazaki οραματίζεται και εικονογραφεί ένα αποκρουστικό πορτρέτο του κοντινού μας μέλλοντος, καταθέτοντας το δικό του σχόλιο, πάνω στο τεράστιο ζήτημα της οικολογικής καταστροφής που προξενεί ο άνθρωπος, εξαιτίας της απληστίας του.
Η ταινία κέρδισε μια πλειάδα βραβείων στα διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ του κόσμου και η επιτυχία αυτή οδήγησε τον Miyazaki και τον Takahata, το 1985, στην ίδρυση ενός δικού τους στούντιο κινουμένων σχεδίων, του Studio Ghibli.
Η επόμενη ταινία του Miyazaki ήταν η Laputa: Το Ουράνιο Κάστρο (Laputa: Castle in the Sky A.k.a. Tenku no Shiro Laputa, 1986), μια φανταστική περιπέτεια, με σαφείς επιρροές από Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ και τους Κέλτικους μύθους.
Το 1988, ο Miyazaki έγραψε και σκηνοθέτησε την ταινία Ο Γείτονάς μου ο Totoro (My Neighbor Totoro A.k.a. Tonari no Totoro, 1988), μια πρωτότυπη ιστορία για τις περιπέτειες δυο μικρών αδερφών, που έρχονται σε επαφή με διάφορα μαγικά πνεύματα του δάσους. To προσωπικό, δυσάρεστο βίωμα του Miyazaki (η αρρώστια της μητέρας του), κάνει εδώ την εμφάνισή του, μέσα από το χαρακτήρα της άρρωστης μητέρας των δύο μικρών ηρωίδων. Ο Γείτονάς μου ο Totoro αγαπήθηκε, ιδιαίτερα, από τους μικρούς Ιάπωνες θεατές.
Η Υπηρεσία Διανομής της Kiki (Kiki’ s Delivery Service A.k.a. Majo no Takkyubin, 1989), εγκαινίασε μια νέα εποχή για το στούντιο του Miyazaki και του Takahata, όπου οι επιτυχίες διαδέχονταν η μια την άλλη. Η ταινία εξιστορεί την εξελικτική πορεία της νεαρής, μαθητευομένης μάγισσας Kiki σε μια σχολή Μαγείας (Χάρρυ Πότερ; Όχι δεν θα πάρω, ευχαριστώ). Η Υπηρεσία Διανομής της Kiki κατάφερε να φτάσει στην 1η θέση του Ιαπωνικού box office το 1989, όποτε και προβλήθηκε.
Ο Miyazaki σημείωσε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία το 1992, με την ταινία Porco Rosso (Kurenai no Buta, 1992). Γραμμένο και σκηνοθετημένο από τον ίδιο και αυτό το φιλμ συγκεντρώνει όλα εκείνα τα κοινά στοιχεία – γνωστά και από προγενέστερες ταινίες, αλλά σε μικρότερο βαθμό εμφανή – των ιστοριών του Miyazaki: μια δυναμική, νεαρή ηρωίδα (εδώ σχεδιάστρια αεροπλάνων) και άπειρες πτήσεις στους αιθέρες (η αγάπη του δημιουργού για τα αεροπλοία), που κόβουν την ανάσα του θεατή, με την δεξιοτεχνική τους εκτέλεση.
Οι προσδοκίες, όμως, του δίδυμου Miyazaki / Takahata, ξεπεράστηκαν, κατά πολύ, με την έλευση του έτους 1997. Η Πριγκίπισσα Μονονόκε (Princess Mononoke A.k.a. Mononoke Hime, 1997), ο τελευταίος, τρίχρονος, καλλιτεχνικός άθλος του Studio Ghibli (φημολογείται ότι, ο Μiyazaki σχεδίασε ο ίδιος το 70% των σκίτσων που κινούνται επί της οθόνης), έκανε πρεμιέρα στις 12 Ιουλίου 1997. Μερικούς μήνες αργότερα, Η Πριγκίπισσα Μονονόκε είχε κερδίσει το κόστος της (30 εκατομμύρια δολάρια) επί πέντε (150), σημειώνοντας την μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία εγχώριας κινηματογραφικής παραγωγής, που έγινε ποτέ στην Ιαπωνία, ένα ρεκόρ που θα ξεπερνιόταν, μόνο, από την Αμερικάνικη ταινία Τιτανικός (Titanic, 1997) του σκηνοθέτη James Cameron.
Τοποθετημένη, κάπου, στο μακρινό παρελθόν, η ταινία αφηγείται τρεις παράλληλες ιστορίες, οι οποίες συγχωνεύονται, προς το τέλος τους, σε μια. Ένα νέο κορίτσι, η San, μεγαλωμένο στα παρθένα δάση από μια φυλή λύκων-θεών, μάχεται για επιβίωση υπέρ του κόσμου της και των εκπροσώπων του. Ένας εξοστρακισμένος, από το χωριό του, νεαρός πρίγκιπας, ο Hashitaka, αναζητά θεραπεία από μια ανίατη κατάρα που τον έχει μολύνει. Μια αδίστακτη αρχόντισσα, η Lady Eboshi, προσπαθεί να απελευθερώσει τον λαό της, πάση θυσία. Οι δυνάμεις της φύσης προκαλούνται, για 1η φορά, από τις δυνάμεις της ανθρωπότητας – η αρχή μιας μάχης, η οποία μαίνεται μέχρι και σήμερα.
Η Πριγκίπισσα Μονονόκε συνέχισε να “σαρώνει” τα βραβεία και έξω από την πατρίδα της, όπου κι αν προβλήθηκε. Στις Η.Π.Α., η Αμερικάνικη κινηματογραφική εταιρία Miramax αγόρασε τα δικαιώματά της και τέθηκε υπεύθυνη για την διανομή της, ενώ την μεταγλώττισή της ανέλαβε ο αναγνωρισμένος συγγραφέας Neil Gaiman, με τις φωνές να δανείζονται από διάσημους Αμερικάνους ηθοποιούς, όπως οι: Billy Bob Thorton, Jada Pinkett Smith κ.α. Η Πριγκίπισσα Μονονόκε έφερε σε επαφή, ουσιαστικά, το ευρύ Δυτικό κοινό με το έργο του Miyazaki.
Πολλοί, όμως, ήταν και οι θεατές (κυρίως Αμερικάνικης εθνικότητας) που απόρησαν ή δυσαρεστήθηκαν με τις συμπεριφορές των πρωταγωνιστών της ταινίας. Είναι λογικό. Το Δυτικό κοινό έχει συνηθίσει στον σαφή διαχωρισμό του Καλού από το Κακό (μια νόρμα που διαιωνίζει, μέχρι πρότινος στην Αμερική, η εταιρία Disney). Όμως, οι ήρωες του Miyazaki είναι όντα με αδυναμίες. Έτσι, ενώ κάποια από αυτά μπορεί να είναι, είτε καλύτερα, είτε χειρότερα από τα άλλα, κανένα τους στην ολότητά του, δεν είναι μόνο Καλό ή Κακό. Τα ψήγματα Κακίας και Καλοσύνης είναι, αμφότερα παρόντα, μέσα σε κάθε χαρακτήρα.
Λίγους μήνες πριν την κυκλοφορία της, ο Miyazaki είχε δηλώσει ότι Η Πριγκίπισσα Μονονόκε θα ήταν η τελευταία του ταινία και πως θα αποσυρόταν από το προσκήνιο, μετά από αυτή. Ευτυχώς, για το κοινό, ο Miyazaki αθέτησε την υπόσχεση που είχε δώσει, όταν γνώρισε την μικρή κόρη ενός φίλου του.
Κάπως έτσι γεννήθηκε, η Chihiro, η ηρωίδα της ταινίας Tαξίδι στην Xώρα του Ονείρου (Spirited Away A.k.a. Sen to Chihiro no Kamikakushi, 2001). Η 10χρονη Chihiro, συνοδευμένη από τους γονείς της, κατευθύνεται προς το νέο τους σπίτι, στα προάστια, όταν ο πατέρας της αποφασίζει να κόψει δρόμο μέσα από ένα ερημικό δρομάκι. Η οικογένεια χάνεται σε ένα παράξενο τούνελ, που οδηγεί σε μια έρημη πόλη-φάντασμα και όπου, μυστηριωδώς, οι γονείς της Chihiro θα μεταμορφωθούν σε γουρούνια. Η μικρή θα προσπαθήσει να λύσει τα μάγια, αντιμετωπίζοντας μάγισσες, πνεύματα και κάθε λογής θαύματα, με τη βοήθεια του Hakou, ενός παράξενου παιδιού.
Η ταινία προβλήθηκε στην Ιαπωνία τον Ιούλιο του 2001 και ξεπέρασε το ρεκόρ της ταινίας Τιτανικός, με εισπράξεις 30 δισεκατομμυρίων Yen. Έχει κερδίσει, μεταξύ άλλων, τα βραβεία: Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ιαπωνίας, το 2001, Χρυσή Άρκτος (1ο Βραβείο) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, το 2002, καθώς και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων, ενώ την παγκόσμια διανομή της ανέλαβε η Disney.
Από το 2002, ο Μiyazaki εργαζόταν πάνω στην ταινία Howl’s Moving Castle (Hauru no ugoku shiro, 2004), μια μεταφορά του βιβλίου της συγγραφέως Diana Wynne, η οποία προβλήθηκε στην Ιαπωνία τον Νοέμβριο του 2004 (Ελλάδα κυκλοφόρησε με τον τίτλο: Το Κινούμενο Κάστρο.
Στις μέρες μας, το έργο του Μiyazaki κατέχει μια κορυφαία θέση, ανάμεσα στα μεταπολεμικά, καλλιτεχνικά επιτεύγματα της πατρίδας του, ενώ ο ίδιος έχει κατορθώσει να ανεβάσει στο μέγιστο δυνατό, τον πήχη ποιότητας για τα μελλοντικά φιλμ κινουμένων σχεδίων. Το γεγονός και μόνο, ότι εξακολουθεί να εργάζεται στα 64 του χρόνια με την ενεργητικότητα εφήβου, κατατάσσει τον Μiyazaki στην κατηγορία καλλιτέχνη – φαινόμενου, του οποίου τα διάχυτα λυρισμό έργα, υποκλίνονται μπροστά στην δύναμη της φύσης, υπεραμύνονται τον αγώνα των αδυνάτων, επικροτούν την αναζήτηση της υπέρτατης αλήθειας, μα, υπεράνω όλων, υπογραμμίζουν την σημασία της αγάπης.
(Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Mosquito - τεύχος 1-Οκτώβρης 2005 και το είχα γράψει το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου)
http://www.youtube.com/watch?v=rqaobn6CH1w&mode=related&search=
