Η κριτική δεν αφορά γενικά την ψηφιοποίηση αλλά τους όρους της συμφωνίας της Google με τους Αμερικάνους εκδότες, γνωστής και ως
Google Books Settlement. Η συμφωνία αυτή είναι το αποτέλεσμα της δικαστικής διαμάχης μεταξύ της Google και των οργανώσεων
Association of American Publishers (AAP) και
Authors Guild. Προβλέπει τον διαμοιρασμό των κερδών της πώλησης βιβλίων μέσω του Google Books στις ΗΠΑ, 37% για την Google και 63% για τους έχοντες τα πνευματικά δικαιώματα.
Η συμφωνία προβλέπει μάλιστα και μια διαδικασία για την δημιουργία μιας
λίστας κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, το
Books Rights Registry. Οι κάτοχοι δικαιωμάτων σε βιβλία καλούνται να εκδηλώσουν ενδιαφέρον στην
εξής ιστοσελίδα. Εκεί δηλώνουν εάν θέλουν τα βιβλία τους να μπουν στο Google Books και με ποιους όρους. Οι κάτοχοι δικαιωμάτων που θα συμφωνήσουν θα πάρουν και τα αντίστοιχα χρήματα από τη Google.
Τα βιβλία, για τα οποία δεν θα υπάρξει καμία εκδήλωση ενδιαφέροντος, θα θεωρηθούν
“ορφανά έργα”. Τα ορφανά έργα είναι τα βιβλία που έχουν εξαντληθεί από το εμπόριο, υπάρχουν μόνο σε συλλογές και βιβλιοθήκες, καλύπτονται από το copyright αλλά κανείς δεν γνωρίζει ποιος είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης του. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας η Google θα διαθέτει πλέον το δικαίωμα να τα ψηφιοποιήσει και να τα διαθέσει χωρίς περιορισμούς.
Οι αντιδράσεις στη συμφωνία ήταν πολλές είτε από ανταγωνιστές της Google, είτε από εκδότες που δεν εκπροσωπούνται από την AAP και την Authors Guild, όπως οι Ευρωπαίοι, είτε από οργανώσεις και απλούς πολίτες. Έτσι το αμερικάνικο υπουργείο Δικαιοσύνης πάγωσε τη διαδικασίας επικύρωσης της συμφωνίας που πλέον βρίσκεται στο αέρα.
Οι κριτικές είναι διαφορετικές σε σχέση με το από που προέρχονται. Οι ανταγωνιστές της Google (Microsoft, Yahoo, Amazon κτλ.), μέσω της
Open Book Alliance, διαμαρτύρονται ενάντια στην εγκαθίδρυση ενός μονοπωλίου στην ψηφιοποίηση και διανομή των βιβλίων. Το βασικό κίνητρο τους είναι το οικονομικό τους συμφέρον.
Οι οργανώσεις των Ευρωπαίων βιβλιοθηκάριων από την πλευρά τους
θέτουν το θέμα από την άποψη του δημοσίου συμφέροντος. Παρότι αναγνωρίζουν το ενδιαφέρον του εγχειρήματος, υποστηρίζουν ότι η εναπόθεση της παγκόσμιας γνώσης στα χέρια μιας ιδιωτικής εταιρείας αμερικανικών συμφερόντων, χωρίς τον απαραίτητο έλεγχο, υποθάλπει κινδύνους για την ελευθερία της έκφρασης, της έρευνας και της πολιτισμικής ποικιλότητας.
Άλλοι, όπως James Grimmelman, καθηγητής της New York Law School,
υποστηρίζουν ότι η συμφωνία για το Google Books περιέχει κινδύνους για την ιδιωτικότητα αφού επιτρέπει στη Google να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με το τι διαβάζει ο καθένας από εμάς. Μια τέτοια εξέλιξη, σε συνδυασμό με άλλες, κάνει δυνητικά δυνατή την ανάδυση μιας οργουελιανής κοινωνίας.
Σε τελική ανάλυση το κεντρικό θέμα που αναδεικνύει η ιστορία του Google Books, είναι η
θέση και ο ρόλος στην κοινωνία ενός αγαθού όπως είναι η γνώση. Το αγαθό αυτό ανήκει σε όλους, τόσο στους αναγνώστες όσο και στους συγγραφείς και εκδότες. Με άλλα λόγια η βιβλιοθήκη της Βαβέλ δεν είναι ιδιωτική ιδιοκτησία αλλά δημόσιο αγαθό.
Δεν είναι θεμιτό η πνευματική ιδιοκτησία να περιορίζει την πρόσβαση των πολιτών στον πολιτισμό. Από την άλλη όμως, με πρόφαση τον εκδημοκρατισμό της γνώσης και την αδυναμία του κοινωνικού συνόλου να την πραγματοποιήσει με δικά του μέσα, λόγου χάρη μέσω των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων,
δεν πρέπει η αποστολή αυτή να διατεθεί ως λευκή επιταγή σε ένα μονοπώλιο ιδιωτικών συμφερόντων.
