Τώρα που χάρη στον Χρήστο έχουμε ορισμένες εκπομπές για να βλέπουμε του «λόγου το αληθές», είναι καιρός να αναφερθώ στο όλο σκεπτικό του «τηλεπαιχνιδιού» «Κόκκινοι Γίγαντες-Ασπροι Νάνοι». Πρώτα απʼ όλα να εξηγήσω ότι η εκπομπή είχε μεν την μορφή «τηλεπαιχνιδιού» αλλά δεν ήταν τηλεπαιχνίδι! Ήταν μια εκπομπή «ψυχαγωγικής επιμόρφωσης» που απόφευγε τον «δασκαλίστικο» τρόπο επιμόρφωσης όπως «ο διάβολος το λιβάνι». Το τηλεπαιχνίδι ήταν απλώς ένα «τέχνασμα» για να παρασύρει τον νεαρό τηλεθεατή να παρακολουθήσει μια ψυχαγωγική εκπομπή ενώ συγχρόνως στην όλη διαδικασία παρεισέφρυε και η επιμόρφωση, που υπήρχε χωρίς να το «φωνάζει». Η διαμορφωση της εκπομπής πέρασε από ορισμένα αναγκαία στάδια μέχρις ότου πάρει την τελική της και πλήρη μορφή, μερικές δεκάδες εκπομπές αργότερα. Αυτή την τελική μορφή θα σας παρουσιάσω πιο κάτω.
Ας αρχίσουμε με τον τίτλο ο οποίος εκ πρώτης όψεως έμοιαζε να αναφέρεται σε κάποιο παραμύθι με γίγαντες και νάνους, που όμως διευκρινίζονταν ευθύς εξ αρχής με μια πρωτοποριακή (για εκείνη την εποχή) εισαγωγή. Η εκπομπή, δηλαδή, άρχιζε πριν από τους τίτλους με ένα απλό και σύντομο «φιλμάκι» με αφηγητή την τότε «φωνή» των παραστάσεων του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, τον Μάκη Ρευματά, που παρέπεμπε «υπογείως» στο θέμα της εκπομπής που ήταν η αστρονομία και το διάστημα. Στην εκφώνηση επεξηγούσαμε, σύντομα και περιεκτικά, ότι ο τίτλος και η εκπομπή αναφέρονταν στη γέννηση, την εξέληξη και τον θάνατο των άστρων και άρα σε θέματα αστρονομίας-διαστήματος (αν και αργότερα περιέλαβε κι άλλα θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, όπως φυσική, χημεία, γεωλογία, περιβάλλον, κλπ.).
Η κύρια ιδέα της εκπομπής ήταν η όσο το δυνατόν πλατύτερη διάχυση της επιστήμης με έναν απλό (αλλά όχι απλοϊκό) τρόπο σε έφηβους νέους και νέες Γυμνασίου-Λυκείου. Ως διαγωνιζόμενους προτιμούσαμε μαθητές Λυκείου έτσι ώστε οι μικρότεροι τηλεθεατές από το σπίτι τους να μην αισθάνονται μειονεκτικά λόγω της «άγνοιάς» τους στα θέματα και τις ερωτήσεις της εκπομπής αφού «εμφανώς αφορούσαν μαθητές μεγαλύτερης ηλικίας». Παρόλα αυτά η εκπομπή αφορούσε όλες τις ηλικίες, από 6 έως 106 ετών. Η αρχική μας αυτή εκτίμηση αποδείχτηκε σύντομα σωστή αφού σε ποιοτικές έρευνες που έγιναν για την εκπομπή βρεθηκε ότι την παρακολουθούσαν από μικρά παιδιά του Δημοτικού έως και γιαγιάδες και παπούδες κι όλες οι ενδιάμεσες ηλικίες!
Στόχος της εκπομπής ήταν να «υποχρεώσουμε» τα παιδιά να παρακολουθήσουν ένα ντοκιμαντέρ ευχάριστα και χωρίς να το αντιμετωπίζουν σαν «μάθημα». Είχαμε, επίσης, παρατηρήσει ότι στα παιδιά άρεσε να παρακολουθούν τις διαφημίσεις που είχαν έναν «γρήγορο» ρυθμό μοντάζ της εικόνας. Αυτό μας οδήγησε στο να «σπάσουμε» το ντοκιμαντέρ σε επί μέρους σύντομα φιλμάκια μέχρι 60 δευτερόλεπτα το καθένα που θα είχαν ένα γρήγορο «διαφημιστικού-τύπου» μοντάζ.
Για να «υποχρεώσουμε» τους παίχτες, αλλά και τους τηλεθεατές από το σπίτι τους, να παρακολουθούν με προσοχή και την εικόνα της «ταινιούλας» αλλά και την αφήγησή που την συνόδευε, οδηγήσαμε από τις πρώτες εκπομπές τους συμμετέχοντες να κατανοήσουν ότι η ερώτηση που θα ακολουθούσε το «φιλμάκι» βρίσκονταν κρυμένη είτε στην προβαλόμενη εικόνα είτε στην αφήγηση της ταινιούλας. Η αφήγηση περιελάμβανε 2-3 πληροφορίες που θα μπορούσαν δυνητικά να διαμορφωθούν σε ερώτηση, ενώ οι εικόνες της ταινίας περιελάμβανε επίσης 1-2 στοιχεία που θα μπορούσαν επίσης να διαμορφωθούν σε ερώτηση. Συνολικά δηλαδή σε ένα φιλμάκι 60 περίπου δευτερολέπτων περιλαμβάνονταν 3-5 στοιχεία που θα μπορούσαν να διαμορφωθούν σε ερώτηση. Φυσικά οι πρώτες εκπομπές είχαν μια πιο απλή διαδικασία για να διαπιστώσουμε κατά πόσο οι θεωρητικές εκπαιδευτικές εκτιμήσεις μας βρίσκονταν στο σωστό δρόμο.
Αμέσως μετά την προβολή της ταινιούλας ο παρουσιαστής, με μια-δυο προτάσεις ως γέφυρα (που περιείχαν κι αυτές περισσότερες σχετικές πληροφορίες), έθετε την ερώτηση και «όποιος πρόλαβε τον Κύριο είδε». Οι διαγωνιζόμενοι δηλαδή «χτυπούσαν» έναν διακόπτη ο οποίος τους έδινε προτεραιότητα να απαντήσουν στην ερώτηση. Εάν δεν απαντούσαν σωστά έχαναν βαθμούς και επί πλέον εδίδετο η ευκαιρεία στην αντίπαλη ομάδα να απαντήση. Η ομάδα που απαντούσε σωστά έπερνε ανάλογους βαθμούς και την ευκαιρεία να απαντήσει σε μία ερώτηση επιστήμης-τεχνολογίας (άσχετη από την ταινία αλλά σχετική με το θέμα της ταινίας) που έθετε ο υπολογιστής.
Ο υπολογιστής ήταν πολύ προχωρημένος για την εποχή εκείνη. Επρόκειτο για έναν TexasInstrumentTI-99/4 (
http://www.elmp.gr/index-3a.html) τον οποίο, δύο χρόνια πριν από την εκπομπή, τον είχα αγοράσει στην Αμερική έναντι $1.100. Όταν τελικά τον χρησιμοποιήσαμε στην εκπομπή ως «συμπαρουσιαστή», στην Ελλάδα κόστιζε 40.000 δραχμές αν και αργότερα η τιμή του «έπεσε» στις 25.000 δραχμές. Αντιπρόσωπος στην Ελλάδα ήταν ο Θανάσης Πουλιάδης στα πρώτα του γραφεία (δύο δωματίων) στην οδό Κουμπάρη 5. Στον προθάλαμο ήταν στημένοι 2-3 υπολογιστές που προγραμματίζονταν σε γλώσσα BASIC, από διαφόρους νεαρούς κυρίως, μεταξύ των οποίων και έναν νεαρό μαθητή της πρώτης Λυκείου στο Κολλέγιο Αθηνών ονόματι Διομήδη Σπινέλλη, σημερινό καθηγητή Πληροφορικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (που χρημάτισε επίσης για ένα φεγγάρι και Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών).
Ο υπολογιστής αυτός περιελάμβανε διάφορες ερωτήσεις με τρεις πιθανές απαντήσεις. Ο παρουσιαστής έκανε μια σύντομη εισαγωγή που οδηγούσε στην ερώτηση. Οι ερωτήσεις ήσαν αρκετά προχωρημένες και δίνονταν με «συνθετική» φωνή από τον υπολογιστή (πολύ προχωρημένα πράγματα τότε). Πολλοί, μάλιστα πίστευαν ότι τις ερωτήσεις τις έκανα εγώ με «ηλεκτρονική παραμόρφωση» της φωνής μου! Κι όμως, ο πραγματικός «εκφωνητής» ήταν ο ΤΙ-99! Με τις τρεις πολλαπλές απαντήσεις δεν υπήρχε περίπτωση να «ντροπιαστούν» οι παίχτες ή να μη μπορούν να δώσουν κάποια απάντηση, και είχαν επί πλέον πιθανότητα 33% να πετύχουν την σωστή απάντηση έστω κι αν δεν την γνώριζαν. Ο υπολογιστής επιβεβαίωνε εάν η απάντηση ήταν σωστή η λάθος.
Συνοπτικά, ένας πλήρης κύκλος περιελάμβανε τα εξής στοιχεία: Ένα φιλμάκι 60 περίπου δευτερολέπτων με 3-5 ακουστικά και οπτικά στοιχεία. Γέφυρα του παρουσιαστή πριν από την πρώτη ερώτηση με ένα ακόμη στοιχείο που ακολουθούσε η βασική ανοιχτή ερώτηση που βασίζονταν στην ταινία. Προλογική εισαγωγή πριν από την ερώτηση του υπολογιστή με σχετικά στοιχεία και τελικά η ερώτηση του υπολογιστή που έκλεινε τον πλήρη κύκλο. Συνολικά στη διάρκεια μιας ημίωρης εκπομπής περιλαμβάνονταν 10-12 τέτοιοι κύκλοι με ανάλογο αριθμό «διαφημιστικών» ταινιών, γεγονός που σημαίνει ότι στη διάρκεια της ζωής της εκπομπής (4 χρόνια και 195 ημίωρες εκπομπές) προβλήθηκαν πάνω από 2.100 φιλμάκια συνολικής διάρκειας 36 ωρών με ακόμη μεγαλύτερης διάρκειας προλόγους, ερωτήσεις και αφηγήσεις! Ο Αργύρης μου έλεγε τότε ότι στα πάρτι που πήγαινε οι κοπέλες θεωρούσαν ότι ήταν αστροφυσικός! Μελετούσε, άλλωστε, πάρα πολύ τα διάφορα κείμενα που του έγραφα.
Για την ιστορία οι κύριότεροι συντελεστές της εκπομπής ήσαν: η παραγωγός της εκπομπής Έρση Δοξακοπούλου, με πολλές πετυχημένες εκπομπές, πριν και μετά, στο ενεργητικό της, ενώ την εκπομπή σκηνοθετούσε ο Γιώργος Δάμπασης, ο πρώτος σκηνοθέτης της Ελληνικής τηλεόρασης από το 1968. Παρουσιαστής ήταν φυσικά ο Αργύρης Παυλίδης με συμπαρουσιαστή τον ΤΙ-99! Διευθυντής παραγωγής ήταν ο Γιάννης Βασιλόπουλος και Βοηθός Σκηνοθέτη ο Φίλιππας Σαπουντζάκης. Δεξί μου χέρι ως ερευνητής των θεμάτων-ταινιών ήταν ο αστροφυσικός βοηθός μου στο Πλανητάριο Γιώργος Γεωργόπουλος, ενώ τα σκηνικά διαμόρφωσε αρχικά η Λιλή Ναζίρογλου κι αργότερα ο Θεοδόσης Δαυλός.
....
