Παρένθεση (1968)
Μία ταινία του σημαντικού σκηνοθέτη
Τάκη Κανελλόπουλου παρουσιάζω σήμερα. Είναι η "
Παρένθεση" (1968) σε παραγωγή του ιδίου και σενάριο του
Γιώργου Κιτσόπουλου.
Το θέμα - το καστ. Δύο ταξιδιώτες σε ένα τρένο συναντιούνται τυχαία. Η καθυστέρηση που έχει το τρένο στην πόλη του άνδρα (
Άγγελος Αντωνόπουλος) θα τους δώσει την ευκαιρία να γνωριστούν και να αναπτύξουν μεταξύ τους μία ιδιαίτερη σχέση που όμως θα έχει σύντομη διάρκεια, όση ακριβώς και η καθυστέρηση του τρένου, μια παρένθεση δηλαδή. Σαν σε όνειρο, η γυναίκα (
Αλεξάνδρα Λαδικού) θα θυμηθεί όλες τις στιγμές μέσα από τις οποίες συνέδεσε τη ζωή της με αυτήν του άγνωστου άνδρα.
Το ζευγάρι περνάει όμορφες στιγμές περιδιαβαίνοντας μέρη της πόλης. Στην παραλία όπου σχεδιάζει το σπίτι των ονείρων τους γνωρίζοντας ότι δεν θα γίνει ποτέ. Βγάζοντας αναμνηστικές φωτογραφίες για να θυμούνται μετά... Στην αυλή του σπιτιού του άνδρα. Τη ίδια στιγμή η γυναίκα θυμάται στιγμές από τον πρώτο της έρωτα. Ο βουβός αποχαιρετισμός χωρίς την συνύπαρξη των δύο ηρώων. Το ξαναζωντάνεμα της ιστορίας μέσα από τη φαντασία της γυναίκας και το αντάμωμά τους χρόνο μετά, στην ίδια πόλη, τον χειμώνα. Τα γράμματα που γράφει ο ένας στον άλλο. Ο αναπόφευκτος χωρισμός. Ή μήπως όχι;
Σχόλια. Η "Παρένθεση" είναι μια αναμφίβολα ιδιαίτερη ταινία που ξεφεύγει από το πλαίσιο των συνήθων ελληνικών κινηματογραφικών παραγωγών. Ο προικισμένος σκηνοθέτης Τάκης Κανελλόπουλος (για όσους έχουν δει και άλλες του ταινίες, όπως Εκδρομή, Το χρονικό μιας Κυριακής, Ουρανός και άλλες) ξεδιπλώνει έντονα το στοιχείο του λυρισμού σε μια αφήγηση που αποτελεί τον απόλυτο ύμνο του έρωτα. Ο ρομαντισμός ενός έρωτα καταδικασμένου να σβήσει πολύ γρήγορα αλλά και να διαρκέσει για πάντα.
Δεν υπάρχουν διάλογοι στην ταινία. Όλες τις πληροφορίες ο θεατής τις λαμβάνει από τις αναμνήσεις μιας γυναίκας. Οι πρωταγωνιστές είναι στην ουσία 4: Η γυναίκα, ο άντρας, η πόλη (η Θεσσαλονίκη, αν και δεν αναφέρεται, αλλά χρησιμοποιείται ως χωρική αναφορά) και η θάλασσα. Όλα αυτά δεμένα μεταξύ τους για να ταιριάξει το όνειρο που ζουν οι ήρωες. Ένα όνειρο που μπλέκεται με την πραγματικότητα ως επιθυμία και ως φαντασιακή πραγμάτωση.
Η ταινία απευθύνεται στον άνθρωπο και στις ευαισθησίες που μπορεί να έχει και που θέλει να βιώνει την πραγματικότητα ως ένα παιχνίδι που διαμορφώνεται πέρα και πάνω από τις επιβολές της μοίρας ή της ζωής. Θέτει φιλοσοφικά ερωτήματα για το νόημα των στιγμών μας σε ποιοτική και όχι ποσοτική βάση (δες και αποσπάσματα αφήγησης παρακάτω).
Καλές ερμηνείες για τους δύο ηθοποιούς με το βάρος να πέφτει ιδιαίτερα στην Αλεξάνδρα Λαδικού καθώς έχει εξολοκλήρου και την αφήγηση. Μου άρεσε και η φωτογραφία των
Σταμάτη Τρύπου και
Συράκου Δανάλη.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που αξίζει να σημειωθεί είναι το πλήθος των (έμμεσων) χωρικών αναφορών στην τότε Θεσσαλονίκη και τα περίχωρά της. Αναγνώρισα αρκετά σημεία όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες που ακολουθούν.
Η αναφορά στην ταινία είναι σίγουρα ημιτελής αν δεν γίνει μνεία στην εξαιρετική μουσική του
Νίκου Μαμαγκάκη. Συνθέσεις με λυρισμό και ευαισθησία ορίζουν το πλαίσιο αναφοράς και υποβάλλουν τον θεατή, μαζί με την συνύπαρξη των ηρώων σε μια τόσο ερωτική πόλη σαν τη Θεσσαλονίκη.
Ας μου επιτραπεί και μια σημείωση για την εμπορική αποτυχία της ταινίας. Σύμφωνα με το
retrodb η ταινία κατετάγη 97η στις 99 της περιόδου με ελάχιστα εισιτήρια. Νομίζω ότι δεν άξιζε τέτοιας τύχης...
Διακρίσεις. Η ταινία απέσπασε 4 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1968 (Καλύτερης καλλιτεχνικής ταινίας, φωτογραφίας, κριτικών σκηνοθεσίας και κριτικών μουσικής).
Μικρά-μικρά. Μια αναδρομή στο έργο του σπουδαίου Τάκη Κανελλόπουλου μπορείτε να διαβάσετε
εδώ.
Συλλογή αποσπασμάτων. Η γυναίκα αφηγείται:
"...κατάλαβα πόσο αγαπούσες αυτήν την πόλη. Τόσο πολύ μίλησες γι' αυτήν. Δε σε ρώτησα γιατί. Το παρελθόν κάθε ανθρώπου είναι δικό του..."
"Σταθήκαμε στην άκρη του δάσους διστακτικοί. Θέλαμε από ώρα να κοιτάξουμε το ρολόι. Ανάμεσά μας υπήρχε η σκιά του γρήγορου χωρισμού. Η ώρα περνούσε, το φως γινόταν όλο και πιο αδύνατο.... Με κοίταζες... κι είχες καταλάβει όσα δε μπορούσα να σου πω...όσα δεν πρόλαβα να σου πω...Ύστερα σκέφτηκα πως ένας άντρας δεν μπορεί ποτέ να πλησιάσει τη μοναξιά μιας γυναίκας..."
"Τι μπορεί να μετρηθεί με τον καιρό; Ποιος μπορεί να ξέρει πως αυτό το κάτι που μας έδωσε η τύχη δεν ήταν μεγάλο; Τώρα που το όνειρο πέρασε μέσα μας έγινε πραγματικότητα. Μην τρέξεις να το προφτάσεις, μην το αποχαιρετάς...Ναι, για μένα αυτή η παρένθεση ήταν η πιο σημαντική στη ζωή μου..."
"Μια ιστορία που κράτησε λίγες ώρες γίνεται να γεμίσει μια ολόκληρη ζωή; Κι όμως, σε μένα άφησε ένα βαθύ σημάδι..."
"Νιώθω πως σε χάνω. Δε με πλήγωσες, δε με γέλασες, δε με ξέχασες...Οι στιγμές παίζουν το τελευταίο τους παιχνίδι... Η παρένθεση τελείωσε... ήταν ψέμα λοιπόν; το πιστεύεις; πες μου πως θα συνεχίσουμε... πώς η παρένθεση των έξι ωρών θα είναι όλη μας η ζωή... κι ας χωρίσουμε..."
Video. Στιγμές της ταινίας στο video που ακολουθεί.
Φωτογραφίες.
1. Κολάζ από χωρικές αναφορές. Άνω αριστερά, ο νέος σιδηροδρομικός σταθμός της Θεσσαλονίκης (εγκαινιάσθηκε το 1961). Δεξιά διακρίνονται πολυκατοικίες της περιοχής Ξηροκρήνης - Αμπελοκήπων. Άνω δεξιά, πρέπει να είναι ο παλιός δρόμος που ενώνει το αεροδρόμιο (Σέδες) με την Θέρμη και την προέκταση προς Ραιδεστό. Κάτω αριστερά, γεύμα με φόντο τη θάλασσα. εκτιμώ ότι η λήψη είναι από την ταράτσα της Λέσχης Αξιωματικών Θεσσαλονίκης ή την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Κάτω δεξιά, με ποδήλατα στην προκυμαία (μάλλον στην Περαία, γνωστό σημείο και από άλλες ταινίες).
. Κι άλλο κολάζ. Άνω αριστερά φωτογράφηση περί το άγαλμα του Μεγ. Αλεξάνδρου στη Νέα Παραλία. Άνω δεξιά πρέπει να είναι το συντριβάνι στα αναψυκτήρια κάτω από τη ΧΑΝΘ. Κάτω αριστερά, ποδηλάτες γύρω από το ζευγάρι στη Νέα Παραλία. Κάτω δεξιά, χιονισμένο τοπίο κοντά στον Λευκό Πύργο.
. Ρομαντική βαρκάδα στα νερά του Θερμαϊκού.
. Στιγμές των ηρώων.
. Στο τρένο λίγο πριν την αναχώρηση.
