Α, έχω φοβερές αναμνήσεις από τις σχολικές παραστάσεις. Έπαιρνα πάντα μέρος παρά την πλήρη έλλειψη υποκριτικού ταλέντου που με χαρακτηρίζει (και το ήξερα από τότε) διότι ήμουνα καλός μαθητής κι έτσι δεν μπορούσαν να με αφήσουν απ' έξω αν ήθελα να παίξω, και γιατί να μη θέλω? Έτσι έχανα μαθήματα για να πηγαίνω στις πρόβες (καλός μαθητής δεν θα πει ότι μου άρεσε το σχολείο! Πολύ πιο χαβαλέ είχαν οι πρόβες για θέατρο και παρέλαση και τέτοια).
Τι να πρωτοθυμηθώ! Ας πω εδώ για τον τελευταίο μου θρίαμβο, στο χορό της "Αντιγόνης". Ναι, τρομάρα μας, τραγωδία ανεβάσαμε. Να τη δει ο Σοφοκλής ν' αλλάξει επάγγελμα και να πάει να πουλάει λαχανικά στη λαϊκή δίπλα στη μάνα του Ευριπίδη.
Ο λόγος είναι απλός. Δυο χρόνια πριν είχε δειλά δοκιμάσει ένας φιλόλογος να ανεβάσει Ιφιγένεια εν Ταύροις. Παιδαριώδης παράσταση, στην οποία συμμετείχε και η αδελφή μου ως κορυφαία του χορού, αλλά η μαθήτρια που έπαιζε την Ιφιγένεια ήταν πραγματική αποκάλυψη (άλλωστε έγινε επαγγελματίας ηθοποιός στο Εθνικό αλλά και στο ελεύθερο ποιοτικό θέατρο και έγινε και αρκετά γνωστη πολλά χρόνια μετά με συμμετοχή σε τηλεοπτικά σήριαλ). Αναρωτιέμαι αν ο καθηγητής ήξερε το ταλέντο της μαθήτριας κι αυτός ήταν ο λόγος που τόλμησε. Την επόμενη χρονιά, πιο φιλόδοξα, ανέβασε Μήδεια με την ίδια πρωταγωνίστρια (η αδελφή μου πάλι κορυφαία - πολύ καλή μαθήτρια κι αυτή, ήταν πάντα μέσα στις παραστάσεις). Ήταν υπερπαραγωγή, αφού να φανταστείτε η Μήδεια άλλαζε φουστάνι στη μέση της παράστασης διότι όταν γινόταν μάνα φόνισσα κακούργα δολοφόνισσα έβαζε σκούρα χλαμύδα. Η ενδυματολογική πρόταση του καθηγητή σκηνοθέτη ήταν πολύ απλή, όλοι φορούσαν φουστάνια από φόδρα με μαίανδρο στην μπορντούρα. Οι γυναίκες και οι γέροι φορούσαν μακρυα φουστάνια, οι νεαροί (π.χ. ο Ορέστης κι ο Πυλάδης της Ιφιγένειας) μίνι φουστανάκια, ίδιοι η Ανν Λόμπεργκ στο "Κορίτσια στον Ήλιο". Και όλοι σανδάλια φτιαγμένα από πάτους από φελλό και φακαρόλα περασμένη μέσα από τρύπες στις σόλες και μετά να σταυρώνει στις γαμπίτσες. Εφιαλτικά πράματα. Αλλά η μαθήτρια ήταν εξαιρετική Μήδεια και η παράσταση έγινε γκραν σουξέ, αφού πήγαν μετά και έδωσαν παράσταση στην πρωτεύουσα του νομού. Κι ο φιλόλογος μετά το δεύτερο θρίαμβό του καθιερώθηκε ως ο σκηνοθέτης των μεγάλων επιτυχιών.
Κι έφτασε η μοιραία χρονιά του 1973. Η ταλαντούχα μαθήτρια (και η αδερφή μου) είχαν αποφοιτήσει κι εγώ ήμουν Τετάρτη Γυμνασίου. Ο καθηγητής, με νωπές τις δάφνες της Μήδειας, αποφάσισε ν' ανεβάσει την Αντιγόνη που λέγαμε. Μια από τις κορυφαίες της Μήδειας ήταν ακόμη στην Έκτη και πήρε προαγωγή σε πρωταγωνίστρια. Το κοριτσάκι δεν είχε ίχνος ταλέντου, αλλά νόμιζε ότι διέθετε άφθονο. Και να σουρομαδιέται και να τσιρίζει στις τραγικές στιγμές και να σου έρχεται να πεις στον Κρέοντα "Θάφ' την από τώρα να ησυχάσουμε". Κάτι το ανατριχιαστικό. Δεν χωνεύω την Αντιγόνη, μια θρησκόληπτη αρχαιοτάλιμπαν ήταν, καλά της έκανε ο Κρέοντας, αλλά τέτοιο κακό - να την ερμηνεύσει η Α. - δεν της άξιζε. Δεν άξιζε σε κανέναν, ούτε στο χειρότερο τέρας της ιστορίας.
Αλλά η πραγματική τραγωδία στην τραγωδία ήταν ο χορός. Διότι σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες τραγωδίες, η Αντιγόνη έχει αντρικό χορό γερόντων. Πάρε τώρα καμια δεκαπενταριά μαντράχαλους στην εφηβεία τους, ντύσε τους με φουστάνια (γκρίζα φόδρα ως το πάτωμα) και τα σχετικά σανδάλια από φελλό, βάλ' τους και άσπρα μαλλιά, φρύδια και γένεια (από μπαμπάκι), και προσπάθησε να τους κάνεις να σειούνται και να λυγίζονται συγχρονισμένα και να κάνουν τραγικές χειρονομίες που να δείχνουν έκπληξη, σοκ, φόβο, και όλα αυτά τέλος πάντων που πρέπει να κάνει ένας αξιοπρεπής χορός. Γίνεται? Δεν γίνεται. Άσε που οι προαναφερθέντες μαντράχαλοι έπρεπε να λένε "Έρωτ' ανίκητε στον πόλεμο που κάνεις κτήμα σου όπου πέσεις που στ' απαλά τα μαγουλα της κορασίδας νυχτερεύεις και γυρνάς πάνω απ' τα πέλαγα και τους πιο απόμερους τους τόπους δεν σου ξεφεύγει εσένα ούτε θεός ούτε κανείς απ' τους ισόθεους ανθρώπους". Έρωτες και μάγουλα κορασίδας? Ντροπής πράματα. (Η έλλειψη του παραμικρού σημείου στίξης στο χορικό αποδίδει τον τρόπο που απαγγέλαμε). Ο λόγος που το απόσπασμα αυτό είναι το μόνο που θυμάμαι μετά από 40 χρόνια είναι ότι σιγά σιγά όλο και αφαιρούσε χορικά ο καθηγητής, βλέποντας ότι ήμασταν ανεπίδεκτοι (μειώνοντας έτσι και τη διάρκεια της παράστασης και του μαρτυρίου θεατών τε και ηθοποιών). Αλλά το "Έρως ανίκατε μάχαν" δεν μπορούσε βέβαια να βγει. Αντιγόνη χωρίς αυτό είναι σαν Άμλετ χωρις κρανίο και To be or not to be. Κι όσο για όρχηση του χορού, τελικά την κατάργησε κι αυτή. Κι έτσι ο χορός απλώς χάζευε ακίνητος κοιτώντας τα τεκταινόμενα και τις σπάνιες φορές που έπρεπε να μιλήσουμε γυρνούσαμε προς τους θεατές, σηκώναμε τα χεράκια μας και αρχίζαμε να λέμε το ποιηματάκι μας σαν στρατιωτάκια ακούνητα αμίλητα κι αγέλαστα. Μόλις τελειώναμε, τα χεράκια κάτω και γυρνούσαμε πάλι προς τα μέσα.
Κι εδώ ήταν το δικό μου πρόβλημα. Διότι συμμετείχα στην παράσταση ως απλό μέλος του χορού (Και πολύ μου ήταν. Είπαμε, ατάλαντος). Κορυφαίος του ημιχορίου μου ήταν ένας κολλητός μου κι εγώ ήμουν αμέσως από πίσω του. Ωραία και ασφαλής θέση (νόμιζα). Έλα όμως που την ώρα της δράσης οι κορυφαίοι φεύγανε από τη θέση τους και πηγαίνανε αλλού. Και καλά όταν ήμασταν γυρισμένοι προς τη σκηνή. Αλλά όταν έπρεπε να απαγείλουμε, όπως είπα, γυρνούσαμε προς τους θεατές. Και με τον κορυφαίο φευγάτο ήμουνα μπροστα μπροστά. Και όχι μόνο με έβλεπε όλο το θέατρο πρώτη θέση ορχήστρα, αλλά εγώ δεν έβλεπα κανέναν άλλο του χορού. Οπότε έπρεπε να ξεκινάω το παπαγάλισμα και το πάνω τα χεράκια - κάτω τα χεράκια χωρίς να μπορώ να δω τι κάνανε οι άλλοι. Πωπω το θυμάμαι και ακόμη μου ανεβαίνει η πίεση.
Ευτυχώς η παράσταση ήταν τέτοια καταστροφή που δεν μας φωνάξανε στην πρωτεύουσα. Η παράσταση υπήρξε μία και μοναδική. Και ο ενθουσιασμός με τον οποίο μας χειροκρότησαν στο τέλος δεν οφειλόταν στην πνευματική ανάταση που τους είχαμε προσφέρει τις προηγούμενες ώρες αλλά στο ότι επί τέλους είχαμε βγάλει το σκασμό και μπορούσαν να πάνε σπίτια τους και να προσπαθήσουν να ξεχάσουν. Δώσαμε τελείως καινούριο νόημα στο τέλος του ορισμού της τραγωδίας, "...δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν
τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν". Για κάθαρση δεν ξέρω, αλλά πάθημα ήταν μέγα. Απ' ό,τι έμαθα (γιατί έφυγα από την πόλη, όχι εξ αιτίας της παράστασης) την επόμενη χρονιά δεν ανεβάσανε τίποτε. Ποιος ξέρει πόσα χρόνια θα πέρασαν πριν ξεχαστεί το φιάσκο της Αντιγόνης.
Και ιδού το ντοκουμέντο της φρίκης, Μάιος του 1973. Όσοι είστε γενναίοι πατήστε το thumbnail, αλλά μην πείτε μετά ότι δεν σας προειδοποίησα.
Κρίμα που, για την προστασία των αθώων, έχω μουτζουρώσει τις φάτσες και δεν βλέπετε το βασανισμένο τους ύφος. Άφησα όμως την κυρία στην άκρη δεξιά, διότι δεν είναι όποια κι όποια: Εϊναι η μητέρα του φίλου μου, του κορυφαίου (είναι αυτός με τη γκλίτσα μπροστά-μπροστά, εγώ είμαι ο κομψός νεαρός από πίσω του). Ο γιόκας της, το καμάρι της, είναι μισό μέτρο μπροστά της κι εκείνη αντί να καμαρώνει αποστρέφει το βλέμμα της με φρίκη. (Καλή της ώρα αν ζει ακόμη). Ίσως να ήταν η πάροδος, για να είναι ο κορυφαίος μπροστά. Μη με ρωτήσετε γιατί ο Νο. 4 είναι ανφάς ενώ οι άλλοι είμαστε προφίλ. Πάλι καλά που γενικά περπατάμε όλοι προς την ίδια κατεύθυνση.
. Στην πρώτη δημοτικού πάλι χριστούγεννα, είχα το ρόλο ενός κακού παιδιού που δεν άνοιγε την πόρτα στον Άγιο Βασίλη. Το έφερα βαρέως 
