Zeiss Ikon Nettar 515 (και άλλα παιχνίδια...)
Ως εισαγωγή για όποιον ενδιαφέρεται, μια σύντομη αναφορά στην ιστορία της Zeiss Ikon από παλαιότερη ανάρτηση μπορείτε να βρείτε
εδώ. Όσο για τις Nettar, αυτές αποτέλεσαν μια πολύ επιτυχημένη σειρά ερασιτεχνικών φωτογραφικών μηχανών η οποία πρωτοεμφανίσθηκε το 1934, και το πιθανότερο είναι η ονομασία της να προέρχεται από τους φακούς Nettar οι οποίοι παλαιότερα χρησιμοποιούνταν από την Contessa Nettel. Ύστερα από μία διακοπή κάπου στο 1942, η παραγωγή της σειράς θα συνεχιστεί μεταπολεμικά από τη δυτική Zeiss Ikon και θα ολοκληρωθεί στα τέλη της δεκαετίας του 50.
Όλες τους, από την πρώτη, (Νettar 510 ή Βob- πιθανός νονός η σειρά Bob της Ernemann) μέχρι και την ολοκλήρωση της παραγωγής τους, ήταν πτυσσόμενες και δέχονταν φιλμ 120. Εδώ να αναφέρω πως στην Ευρώπη, η παλιά ονομασία για αυτό το φιλμ ήταν «Β2» και θα το βρούμε αυτό χαραγμένο ή τυπωμένο επάνω σε πολλές μηχανές όπως και στη συγκεκριμένη της παρουσίασης.
Tα διαθέσιμα φορμά 6Χ4.5, 6X6 και 6Χ9cm, ενώ υπήρχε και αρκετά μεγάλο εύρος στους συνδυασμούς φακών (Nettar, Νovar, Tessar) και κλείστρων (από τα φθηνότερα Derval, Vario, Telma και Klio έως τα της υψηλότερης κατηγορίας Prontor και Compur).
Το σασί με τα λιγοστά μηχανικά του τμήματα, και η φυσούνα από δέρμα ήταν όμοια για τις entry level Nettar, και τις μεγαλύτερες αδελφές τους Ikonta και Super Ikonta με τις οποίες μοιράζονταν την ίδια στιβαρή κατασκευή. Οι των υψηλότερων κατηγοριών όμως, φιλοξενούσαν ανώτερου επιπέδου οπτικά, κλείστρα, καθώς και άλλα καλούδια.
Σήμερα, ύστερα από τόσες δεκαετίες, ο χρόνος αποδεικνύει πως το δέρμα από το οποίο κατασκευάζονταν οι φυσούσες -ειδικά προπολεμικά σύμφωνα με τις αναφορές- ήταν τέτοιο, που σπάνια θα έχει χαθεί η ελαστικότητα τους και επίσης πολύ δύσκολα θα εμφανίσει αδιόρατες οπές (pinholes) στα σημεία αναδίπλωσης.*
*
Καλύτερος τρόπος για να το ανακαλύψει κανείς είναι σε σκοτεινό δωμάτιο να ανοίξει την φωτογραφική και στο εσωτερικό τμήμα της φυσούνας να ανάψει ένα μικρό φακό. Ακόμη και στην περίπτωση που υπάρχουν τέτοιες μικρές οπές όταν η κατάσταση δεν είναι γενικευμένη ενώ το υλικό δεν δείχνει σημάδια έντονης κόπωσης, μπορούμε εύκολα να επέμβουμε με απόλυτη επιτυχία επιστρατεύοντας τα ποιο απλά υλικά. Μια από τις πολλές συνταγές που κυκλοφορούν και έχω δοκιμάσει και ο ίδιος (όχι όμως στη συγκεκριμένη μια και δεν έχει κανένα πρόβλημα παρά το ότι έχει κλείσει αισίως τα…75) είναι η εξής:
Ανακατεύουμε μια μικρή ποσότητα ελαστικής και υδροδιαλυτής κόλλας (ατλακόλ για χαρτί πχ) με μια ποσότητα μαύρης (ή άλλου χρώματος, ανάλογα το υλικό) βαφής παπουτσιών μέχρι το μείγμα να σκουρύνει όσο απαιτείται. Μετά εφαρμόζουμε στις pinholes αλλά και σε ακόμη μεγαλύτερες περιοχές αν είναι απαραίτητο (πχ σκισίματα) και αφήνουμε να στεγνώσει. Αν ολοκληρώσουμε την εργασία με προσοχή θα έχουμε ένα πολύ αξιόπιστό και «αόρατο» αποτέλεσμα.
Οι φακοί -χωρίς επικάλυψη πριν τον πόλεμο- που τοποθετούνταν στις Νettar ήταν συνήθως τριών στοιχείων σε 3 ομάδες (Novar**, Nettar κτλ, όλοι τους παιδιά του φακού
Cooke) με το εμπρός στοιχείο να είναι κινούμενο για να επιτευχθεί η εστίαση. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορούμε να συναντήσουμε και φακούς 4 στοιχείων (Tessar).
Οι κοινότητες ανά τον ιστό, έχουν ασχοληθεί πολύ με τους φακούς Novar. Οι
δοκιμές δείχνουν ότι δεν υπάρχει διαφορά στην οξύτητα και τη γεωμετρία των φακών 3 στοιχείων με αυτή των 4 στα πιο κλειστά διαφράγματα, ενώ στα πρώτα 1-2 στόπ οι φακοί τριών στοιχείων εμφανίζουν μαλακότερο είδωλο. Ακόμη και
λήψεις με έγχρωμο φιλμ θα αποδώσουν πολύ ικανοποιητικά, φυσικά με έντονα…ρετρό αποτελέσματα...
**Οι φακοί Novar-Anastigmat πρωτοχρησιμοποιήθηκαν από την Huttig τα πολύ πρώτα χρόνια του 1900. Όταν η εταιρία συγχωνεύθηκε με την ICA, κάποιες από τις φωτογραφικές της χρησιμοποιούσαν τέτοιους φακούς. Από το 1926 που η ICA συγχωνεύθηκε στην Zeiss Ikon, ακόμη περισσότερες φωτογραφικές χρησιμοποίησαν αυτόν τον φακό, η φόρμουλα του οποίου ανήκε στην Zeiss Ikon και όχι στην Carl Zeiss. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι φακοί αυτοί κατασκευάζονταν το πιθανότερο από την Rodenstock στο Μόναχο ή/και από την Hensoldt στο Βέτσλαρ.
Η συγκεκριμένη μηχανή είναι η Nettar 515 που μπορεί να αποτυπώσει σε ένα ρολό φιλμ 120 -«Β2» για να είμαστε στο κλίμα-, 16 στάσεις των 6Χ4.5cm. Η παραγωγή της ξεκίνησε το 1937 και ολοκληρώθηκε το 1942. Σύμφωνα με στοιχεία και αριθμούς σειρών που κατάφεραν να συγκεντρώσουν οι κοινότητες, μια και τα επίσημα αρχεία χάθηκαν στον πόλεμο και ειδικά στον βομβαρδισμό της Δρέσδης, αυτή θα πρέπει να κατασκευάστηκε το 1939.
Το κατά τα άλλα χαμηλής κατηγορίας κλείστρο διαθέτει και μηχανισμό αυτοχρονομέτρησης κάτι που δεν ήταν όμως αυτονόητο πριν 80 χρόνια.
Το τηλεσκοπικό σκόπευτρο (τύπου Reversed Galilean, γιατί με αντίθετη διάταξη φακών ο Γαλιλαίος είχε φτιάξει το τηλεσκόπιό του) μπορώ να πω πως είναι αρκετά ικανοποιητικό για γενική χρήση. Σαν έξτρα μπορούσε κάποιος να προμηθευτεί και να προσαρμόσει κοντά στον φακό ένα πτυσσόμενο
“brilliant finder” για σκόπευση από το ύψος της μέσης. Αυτό αν και πολύ περισσότερο δύσχρηστο και πιθανόν ανακριβές φαντάζομαι πως διατίθονταν γιατί πολλοί χρήστες θα το είχαν συνηθίσει από τα παλαιότερα χρόνια.
Οι ταχύτητες στην συγκεκριμένη είναι Τ, Β, 1-sec έως και 1/175sec. Kαι το διάφραγμα από 4.5 έως 22 αν και κλείνει ακόμη περισσότερο, πιθανά έως 32, αλλά δεν υπάρχει χαραγμένη αρίθμηση προφανώς γιατί θα έχουμε έντονη περίθλαση.
Ο απλός μηχανισμός στο σώμα, μπορεί να εγγυηθεί απροβλημάτιστή λειτουργία έως και σήμερα αν δεν έχει κακοποιηθεί και το σύνολο του φακού-κλείστρου. Κλείστρο που αποτελείται από λεπίδες και βρίσκεται ανάμεσα στα στοιχεία του φακού. Προσοχή χρειάζεται μόνο σε ένα σημείο κατά τον χειρισμό. Πρώτα θα πρέπει να θέσουμε την ταχύτητα κλείστρου και μετά να οπλίσουμε. Παρακάτω βίντεο που δείχνει πολύ καλά τη συγκεκριμένη φωτογραφική.
Αν θέλουμε να εξασκηθούμε ή διαθέτουμε τις βασικές γνώσεις μπορούμε εύκολα να αποσυναρμολογήσουμε το εμπρός και πίσω στοιχείο του φακού, που μάλλον θα χρειάζεται ένα απλό καθάρισμα, καθώς και να φθάσουμε στα ενδότερα του μηχανισμού για βασικό καθαρισμό και λίπανση του κλείστρου.
Ειδικά με την λίπανση δεν πρέπει ποτέ να το παρακάνουμε. Η τσιγκουνιά εδώ σώζει, μια και δεν πρέπει με τίποτα να φθάσει λάδι στις λεπίδες του κλείστρου. Σε τέτοια περίπτωση θα μπλέξουμε άσχημα, αλλά ακόμη και τότε δεν είναι αδύνατον να διορθώσουμε την χαζομάρα (την έχω πάθει…)
Από την άλλη, αν διαπιστώσουμε περαιτέρω ζημιά στον μηχανισμό του κλείστρου τότε θα είναι το πιθανότερο αδύνατον να το επαναφέρουμε, καθώς ακόμη και τα ταπεινότερα αυτών αποτελούν θαυμαστά έργα ωρολογοποιίας.
Επίσης θα πρέπει κατά την επανατοποθέτηση του εμπρός στοιχείου να προσέξουμε μην χάσουμε τη ρύθμιση της εστίασης…(και αυτό το έπαθα)
...
Στις περισσότερες Νettar θα συναντήσουμε τον τύπο χαραγμένο στη δερματίνη που καλύπτει το σώμα και σε όλες θα υπάρχει χαραγμένος επίσης στη δερματίνη ο αριθμός σειράς. Ανάλογα τη χρήση μερικές φορές ίσως είναι δύσκολο να εντοπίσουμε αυτές τις χαράξεις. Η συγκεκριμένη προοριζόταν για την αγγλική (και αμερικανική) αγορά από όπου και την παρέλαβα μαζί με το κίτρινο φίλτρο και την όμορφη vintage θήκη της.
Μπορείτε να την βρείτε ακόμη και σε πραγματικά άριστη κατάσταση, σαν να βγήκε από το εργοστάσιο σήμερα αρκετά συχνά, και με τιμή πολύ χαμηλή αν διαθέτετε υπομονή. Και αν έχετε όρεξη για πειραματισμούς και σκαλίσματα ή αν απλά την θέλετε για ντεκόρ νομίζω πως είναι η ιδανική. Πάντως δύσκολα θα της αντισταθεί κάποιος και δεν θα την χρησιμοποιήσει τελικά.
Οι μηχανές αυτού του είδους θα έλεγα πως είναι και οι αγαπημένες μου γιατί προσφέρουν πολύ καλή εκμετάλλευση του φιλμ –με ένα ακόμη και έτσι, θηριώδες καρέ- σε πολύ μικρές συνολικές διαστάσεις. Αποτέλεσμα να έχουμε μια “compact” 70-80 ετών στο «τσεπάκι» μας. Εντάξει, με 120x85x40mm και βάρος περί τα 450gr το τσεπάκι θέλει να μην είναι και πολύ στενάχωρο…
Όσο για το κουρδιστό gadget που μπορείτε να δείτε, αυτό είναι ένας μηχανισμός αυτοχρονομέτρησης για φωτογραφικές οι οποίες δεν τον διέθεταν ήδη τα παλιά εκείνα χρόνια.... Πέρα όμως από αυτό, μπορεί να χρησιμεύσει και ως λειτουργία αργής ταχύτητας στη θέση «Β», με εύρος περίπου 1 έως και 15 δευτερόλεπτα. Η ρύθμιση γίνεται με την περιστροφή του δίσκου κάτω από την πεταλούδα κουρδίσματος.
Δεν έχω κανένα στοιχείο, μα χρονικά θα το τοποθετούσα στη δεκαετία του 30. Επίσης μοιάζει αρκετά αν και δεν είναι ίδιο, με αντίστοιχες κατασκευές της γερμανικής Autoknips (Mod II). Υπάρχει λοιπόν πιθανότητα αυτή η εταιρία να τα κατασκεύαζε για λογαριασμό της Zeiss Ikon.
Πολύ ενδιαφέρον και αυτό που μοιάζει με ρολόι τσέπης. Δεν είναι τίποτα άλλο από ένα…φωτόμετρο. Για την ακρίβεια αυτού του τύπου τα «φωτόμετρα» ονομαζόταν extinction meters. H λειτουργία τους είναι πολύ απλή: κρατώντας μπροστά από το μάτι το «φωτόμετρο» και βλέποντας δια μέσου του σκοπεύτρου το θέμα που θέλουμε να φωτογραφίσουμε, περιστρέφουμε τον εξωτερικό δακτύλιο. Με αυτό τον τρόπο μια μεμβράνη μεταβλητής διαφάνειας αρχίζει να σκοτεινιάζει το θέμα μας. Στο σημείο που πλέον διακρίνουμε μόνο τα περιγράμματα στα φωτεινά σημεία σταματούμε την περιστροφή και διαβάζουμε από την άλλη πλευρά τον συνδυασμό ταχύτητας και διαφράγματος.
Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν DIN και ΑSA, για αυτό και υπήρχε και το συνοδευτικό memo με τις αντιστοιχίες για τα φιλμ και τις φωτογραφικές πλάκες που υπήρχαν τότε.
Επειδή είναι τόσο απλό εγώ το βρίσκω θαυμαστό! Φυσικά δεν υπάρχει και η μέγιστη ακρίβεια καθώς αλλιώς προσαρμόζεται το μάτι κάθε ανθρώπου, αλλά σε σχέση με τον κανόνα “sunny 16” το βρίσκω πολύ μεγάλο βοήθημα.
Τα “Diaphot” πρωτοεμφανίσθηκαν το 1921 από την Ica και συνέχισαν από το 1926 έως και το 1934 από την Ζeiss Ikon η οποία διατήρησε και το πεντάκτινο αστέρι που ήταν σήμα της ΙCA (χμχμχμ…). Υπάρχουν και μοντέλα που πρέπει να είναι της τελευταίας περιόδου παραγωγής (την οποία μερικοί τοποθετούν από το 1936 έως το 1940 αλλά έχω σοβαρές αμφιβολίες για αυτό), τα οποία είναι ουσιαστικά όμοια αλλά έχουν καφέ θήκη. Επίσης είχε κυκλοφορήσει και η έκδοση “Kidiaphot” που δεν είναι το παιδικό Diaphot, αλλά το κινηματογραφικό από τη λέξη Kino…
Προς το τέλος της ταινίας “The artist”, στη σκηνή ενός γυρίσματος, βλέπουμε κάποιον τεχνικό, ή ίσως υποτιθέμενο διευθυντή φωτογραφίας να έχει κρεμασμένο στο λαιμό του κάτι που μοιάζει πολύ με ένα τέτοιο φωτόμετρο. Το κλιπ του κρεμάσματος πάντως δεν είναι ίδιο. Δεν μπορώ να ξέρω, αλλά δεν έχω δει κάποιο άλλο της εποχής που να μοιάζει τόσο. Από το τέλος του 1800 υπήρχαν άλλα «φωτόμετρα» σε σχήμα ρολογιού που δούλευαν διαφορετικά και δεν ήταν τόσο λεπτά. Diaphot (F3.5-25 // 12min – 1/2000sec)
Kαι τέλος το φωτόμετρο σεληνίου Ιkophot. Η ιστορία ξεκινά κάπου το 1939-40. Μετά τον πόλεμο θα κυκλοφορήσει το δεύτερο μοντέλο και κάπου στις αρχές του 50 θα αλλάξει περιτύλιγμα και από μαύρο θα γίνει ασπρό-κρεμ με κόκκινη θήκη και χρυσαφί (!) λουράκι (φοριέται και σαν κόσμημα…) Ίσως περίεργη στιλιστική επιλογή μια και ποτέ η Zeiss Ikon δεν είχε τέτοιου σχεδιασμού προιόντα. Αυτόματα μου φέρνει στο νου τις φθηνές ανατολικογερμανικές
Welta Penti του 59, οπότε αν κάποιος έκλεψε σε αυτή την περίπτωση ήταν οι ανατολικοί…
Στην τελευταία περίοδο παράγεται το Ιkophot Rapid, που είναι και το εικονιζόμενο. Η διαφορά με το προηγούμενο μοντέλο είναι πως το rapid δεν έχει κλίμακες στην οθόνη, παρά ένα κυκλάκι που πρέπει να κεντράρουμε στη βελόνα η οποία μετακινείται ανάλογα με την ένταση του φωτός. Στο rapid προστέθηκε επίσης κλίμακα για κινηματογραφικά φιλμ.(6-1600 ΑSA // f1.4-22 // 60sec-1/1000 // 8-64 fps)
Τι ωραία παιχνίδια!
